Xanəndə (fars. خانیانده - xânænde) Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin ayrılmaz və ənənəvi bir təmsilçisidir. Sadəcə "toyda, məclisdə və konsertdə oxuyan peşəkar müğənni" kimi tərif edilməkdən daha çox, xanəndəlik sənəti dərin köklərə, zəngin bir tarixə və mürəkkəb texnikaya malikdir. Bu, yalnız səs qabiliyyəti deyil, həm də ifaçıların musiqi nəzəriyyəsinə, şeirə, ədəbiyyata və Azərbaycan mədəniyyətinin incəliklərinə bələd olması deməkdir.
Xanəndənin fəaliyyət sahəsi sadəcə toy və məclislərlə məhdudlaşmır. Onlar muğam konsertlərində, radio və televiziya verilişlərində, teatr tamaşalarında və digər mədəni tədbirlərdə öz sənətlərini nümayiş etdirirlər. Bir çox xanəndə özünəməxsus ifa üslubuna, vokal texnikasına və repertuarına malikdir. Onlar əsərlərə öz duyğularını, təcrübələrini və şəxsiyyətlərini qataraq, hər ifanı unikal və təkrarolunmaz edirlər.
Tarixən xanəndələr tar, kamança, nağara və digər milli musiqi alətlərinin müşayiəti ilə ifa edirlər. Bu müşayiət musiqisinin özü də xanəndənin ifasının ayrılmaz tərkib hissəsidir. Tarzən və xanəndənin birgə harmoniyası, onların bir-birini tamamlaması və müzikinin dinamikasını birgə yaratması Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin ən gözəl nümunələrindən biridir. Xanəndə ilə tarzənin ahəngdar iş birliyi həm ifaçıların, həm də dinləyicilərin ruhani zövq almasını təmin edir.
Beləliklə, xanəndə yalnız bir peşə deyil, həm də Azərbaycan mədəni irsinin, milli musiqisinin qoruyucusu, daşıyıcısı və təbliğatçısıdır. Onlar musiqinin sehrini, gözəl sözlərin duyğusunu və milli mədəniyyətin dərinliyini dinləyicilərə çatdırırlar. Bu sənətin davam etməsi və yeni nəsillər tərəfindən mənimsənilməsi Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin gələcəyi üçün olduqca əhəmiyyətlidir.