Xatın sözü Azərbaycan dilində qadın, xanım mənasında işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "qadın" kimi təqdim olunsa da, bu sözün mənası daha zəngin və çoxşaxəlidir. Sadəcə "qadın" deməklə ifadə oluna bilməyən bir hörmət, ehtiram və bəzən də nüfuz ifadəsi ehtiva edir.
Misal olaraq verilən "Ağam bir xatın aldı; Davanı satın aldı" ata sözü, xatının maddi dəyərə sahib olduğunu, əldə edilə bilən bir şey olduğunu göstərir. Lakin bu, sadəcə bir alış-veriş mənası daşımaqdan uzaqdır. Burada xatın, evlilik yolu ilə əldə edilən bir dəyər, ailənin əsasını təşkil edən bir varlıq kimi təsvir olunur. "Satın almaq" fiili burada daha çox "qazanmaq", "əldə etmək" mənasında işlədilir.
Qazan xan misalında isə "xatınları, oğul-uşağı nə deyə dustaq et" ifadəsi, xatının ailənin, elin bir hissəsi, ayrılmaz bir elementi olduğunu vurğulayır. Xatın burada yalnız bir qadın deyil, həm də ailənin qurucusu, övladların anası, elin üzvü kimi təqdim olunur. Onun dustaqlığı, ailənin, elin bir hissəsinin əsir düşməsi deməkdir. Bu isə sözün daşıdığı məsuliyyətin və əhəmiyyətin daha yaxşı başa düşülməsinə imkan verir.
Beləliklə, "xatın" sözü sadəcə "qadın" mənasından daha çox, tarixi, sosial və mədəni kontekstlə əlaqəli, zəngin məna daşıyan bir sözdür. O, bir qadının ailədəki, cəmiyyətdəki rolunu və əhəmiyyətini ifadə edir. Müasir dilçilikdə istifadəsi azalsa da, bu sözün keçmişdəki əhəmiyyəti və ifadə gücü inkar edilməzdir.