Xəyalət (ər.) - Xəyal sözünün sinonimi olaraq, əsasən qeyri-adi, qorxulu və ya sirli bir şey kimi görünən, əslində isə mövcud olmayan varlıq və ya hadisəni ifadə edir. Sadəcə bir "xəyal"dan fərqli olaraq, xəyalət daha çox konkret, cismani bir formaya malik olmağı, ya da ən azından belə bir təəssürat yaratmağı nəzərdə tutur. Bu, görünməz bir qüvvənin təsiri altında yarana bilən bir səs, görüntü və ya hissiyyat ola bilər, eyni zamanda əfsanələr, əsatirlər və folklor əsərlərində təsvir olunan ruhlar, cəsədlər və ya digər supernormal varlıqlarla da əlaqələndirilə bilər.
Xəyalətin mənası mədəniyyətdən mədəniyyətə dəyişir. Bəzi mədəniyyətlərdə xəyalətlər müsbət, qoruyucu qüvvələr kimi qəbul olunarkən, digərlərində qorxu və dəhşət hissi ilə əlaqələndirilir. Məsələn, Avropa folklorunda xəyalətlər tez-tez ölülərin ruhları, incimiş ruhlar və ya səltənətə, ədalətə və ya intiqama can atan qisasçı varlıqlar kimi təsvir olunur. Şərq mədəniyyətlərində isə xəyalətlərin təsviri və onlara yanaşma daha çox müxtəlif ola bilər, bəzən ruhlar dünyası ilə əlaqəli mistik varlıqlar, bəzən də sadəcə olaraq insan zəhni tərəfindən yaradılan illüziyalar kimi təsvir olunurlar.
Ədəbiyyatda və incəsənətdə xəyalətlər tez-tez sirr, qorxu, ölüm və əbədiyyət kimi mövzulara vurğu etmək üçün istifadə olunur. Onlar əsərlərə sirr və həyəcan qatır, əsas qəhrəmanların və hadisələrin mahiyyətini daha da dərinləşdirir. Xəyalətin təsviri müəllifin və ya rəssamın qabiliyyətindən, onun məqsədindən və yaradıcılıq üslubundan asılı olaraq çox müxtəlif ola bilər - dəhşətli və qorxulu, əsrarəngiz və sirli, hətta romantizm və nostalji hissləri oyadan.
Beləliklə, "xəyalət" sözü sadəcə bir "xəyal" deyil, daha çox qaranlıq, mistik və çox vaxt qorxulu bir əhval-ruhiyyəni ifadə edən, əslində mövcud olmayan, ancaq varlıq hissi yaradan bir varlıq və ya hadisəni təsvir edir. Onun mənası və obrazı tarix, mədəniyyət, folklor və yaradıcı təxəyyülün təsiri altında daim dəyişir və inkişaf edir.