Xırdalanma – “Xırdalanmaq” fellərinin məsdər formasından əmələ gəlmiş isimdir. Əsas mənası, parçalanma, dağılma, xırda-xırda hissələrə bölünmə prosesidir. Bu proses, həm fiziki cisimlərə, həm də mənəvi varlıqlara, məsələn, bir sistemə, qrupa və ya hətta bir ideyaya aid ola bilər.
Fiziki mənada xırdalanma, bir şeyin mexaniki təsir nəticəsində, məsələn, zərbə, əzilmə, qırılma yolu ilə xırda hissələrə bölünməsini ifadə edir. Misal üçün, şüşənin xırdalanması, qayaların xırdalanması və ya qarın xırdalanması kimi hadisələr göstərilə bilər. Bu zaman xırdalanma, fiziki bütövlüyün pozulmasını, parçalanmasını ifadə edir.
Mənəvi mənada isə xırdalanma, daha çox parçalanma, dağılma, dağılışma mənalarını verir. Bir qrupun, bir təşkilatın, bir hərəkatın daxili münaqişələr nəticəsində parçalanması, əvvəlki gücünü və bütövlüyünü itirməsi xırdalanma kimi ifadə oluna bilər. Bundan əlavə, bir ideyanın, bir konsepsiyanın, bir sistemin tədricən parçalanması, əhəmiyyətini itirməsi də xırdalanma kimi izah edilə bilər. Bu mənada, xırdalanma, daha çox bir prosesin, bir vəziyyətin tədricən pozulması deməkdir.
Xırdalanma anlayışı, həm də daha incə mənalarda istifadə oluna bilər. Məsələn, bir insanın daxili aləminin, hisslərinin və ya düşüncələrinin qarışıqlığı, bir-birinə zidd hisslərin toqquşması da xırdalanma kimi qəbul oluna bilər. Bu, daxili bir parçalanma, ruh halının qeyri-sabitliyi və ya daxili sarsıntı deməkdir.
Beləliklə, “xırdalanma” sözünün mənası, kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsasında fiziki və ya mənəvi parçalanma, dağılma və ya xırda hissələrə bölünmə fikri dayanır. Sözün istifadə olunduğu yerə görə bu mənaların bir və ya bir neçəsinin birgə təsiri müşahidə oluna bilər.