Xırtıltı sözü, Azərbaycan dilində bir cismin qırılması, sınması, ya da parçalanması anında çıxan səsi ifadə edir. Bu səs, ümumiyyətlə, qısa, kəskin və quru bir xarakter daşıyır. Sözün mənası, səsin mənbəyinin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əldə edə bilər.
Məsələn, quru bir budağın qırılmasından çıxan səs, nazik bir şüşənin sınmasından çıxan səsdən fərqli bir xırtıltı olaraq qəbul edilər. Birincisi daha sərt və güclü, ikincisi isə daha incə və kövrək bir səs təəssüratı yaradar. Həmçinin, xırtıltı səsinin intensivliyi də sınan cismin ölçüləri və materialından asılıdır. Böyük bir ağacın qırılmasından çıxan səs, kiçik bir qələmin sınmasından çıxan səsdən xeyli güclü və daha uzun müddətli olacaqdır.
Xırtıltı, ətraf aləmin səs mənzərəsinin ayrılmaz bir hissəsidir. Bu səs, təbiətdə baş verən hadisələri, məsələn, quru yarpaqların ayaq altında xırtıldamasını, buzun çatlaması səsini və ya quru otların küləkdə xırıltısını təsvir etmək üçün istifadə olunur. Eyni zamanda, xırtıltı, həmçinin, məişətdə qarşılaşdığımız müxtəlif səsləri, məsələn, quru çörəyin sınması, qəhvə lobyasının əzilməsi, ya da kağızın qırışması səsini də ifadə edə bilər.
Sözün fonetik quruluşu da onun mənasını daha yaxşı anlamağa kömək edir. "Xırt" saitlərin kəskin birləşməsi və "ıltı" artımının əlavə olunması, səsin qısa, kəskin və qəfil olmasını əks etdirir. Ümumiyyətlə, "xırtıltı" sözü, həm təbiətin səslərini, həm də əşyaların mexaniki sınma və qırılma səslərini təsvir etmək üçün istifadə olunan canlı və təsviri bir sözdür.