Xortlamaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası, həqiqətən də, guya dirilmək, dirilib qəbirdən çıxmaqdır. Ancaq bu sadə izah, sözün ifadə etdiyi zənginlik və çalarları tam əks etdirmir. Xortlamaq, sadəcə fiziki bir dirilməni deyil, daha çox simvolik bir yenidən doğulmanı, bir şeyin əvvəlki vəziyyətinə qayıdışını və ya güclü bir şəkildə təzələnməsini ifadə edə bilər. Bu yenidən doğulma, həm maddi, həm də mənəvi aləmləri əhatə edə bilər.
Məsələn, uzun müddət unutulmuş bir adət-ənənənin yenidən canlanması, bir xalqın milli şüurunun oyanması, uzun bir susqunluqdan sonra yenidən fəaliyyətə başlayan bir müəssisə, ya da qəhrəmanlıq eposunda təsvir olunan bir qəhrəmanın qəbirdən qalxaraq düşmənləri ilə mübarizəyə davam etməsi - bütün bunlar xortlamaq felinin ifadə etdiyi simvolik məna çalarlarının nümunəsidir. Beləliklə, xortlamaq sözü, sadəcə "dirilmək"dən daha geniş bir məna kəsb edir və hadisələrin dramatikliyini, qeyri-adiliyini vurğulayır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "xortlamaq"ın kökü qədim türk dillərindən gəldiyini görərik və bu, onun daha qədim və dərin mənalar daşıdığını göstərir. Mitoloji və folklorik kontekstlərdə xortlamaq, qüvvətlərin yenidən canlanması, təbiətin dövrü yenilənməsi ilə də əlaqələndirilə bilər. Qışdan sonra yazın gəlişi, günəşin yenidən parlaması da bu mənada xortlamaqla izah oluna bilər.
Nəticə olaraq, "xortlamaq" sözü, sadə bir leksik vahiddən daha çox, mədəniyyətimizin tarixini, inanclarını və təsəvvürlərini əks etdirən zəngin bir ifadə vasitəsidir. Onun "qəbirdən dirilib çıxmaq" mənasından kənara çıxaraq, yenidən doğulma, canlanma, təzələnmə kimi daha geniş mənaları da qavramaq vacibdir.