Ölüb-dirilmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdə verilən qısa izahdan daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi izah edilə bilər:
“Ölüb-dirilmək” ifadəsi, əsasən məcazi mənada işlənir və çox çətin, ağır, həyati təhlükə yaradan və ya ruhdan salan bir vəziyyətə düşməyi, böyük əziyyət və məşəqqət çəkməyi bildirir. Bu, sadəcə fiziki əziyyətdən deyil, həm də ruhi sarsıntıdan, dərin psixoloji təzyiqdən, ümidsizliyin həddindən aşmaqdan və hətta ölüm təhlükəsi ilə üzləşməkdən irəli gələn bir vəziyyəti ifadə edir. İfadədəki "ölüb-dirilmək" metaforası, vəziyyətin həyat və ölüm arasında bir nöqtəyə, həddən artıq ağır bir sınağa işarə edir.
Misallar:
- O, imtahanlara hazırlaşmaq üçün ölüb-dirildi. (Bu cümlədə "ölüb-dirilmək" çox ağır əziyyət çəkməyi, həddən artıq yorulma və gərginlik yaşamağı bildirir.)
- İşdəki problemlər onu ölüb-dirirdi. (Burada "ölüb-dirilmək" iş yerindəki çətinliklər və stressin həddən artıq olmasını, hətta insanı ruhdan salmasını ifadə edir.)
- Xəstəliyi onu ölüb-dirirdi, amma o, müalicədən sonra sağaldı. (Bu cümlədə "ölüb-dirilmək" ağır xəstəliyin yaratdığı əziyyəti, ölüm təhlükəsi ilə üzləşməni ifadə edir.)
Etimalogiyasına gəldikdə, "ölüb-dirilmək" ifadəsi "ölmək" və "dirilmək" fellərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Ölmək" fiziki ölüm və ya məcazi mənada bir şeyin sona yetməsini, "dirilmək" isə həyata qayıtmağı və ya yenidən başlamağı ifadə edir. Bu iki zidd anlayışın bir araya gəlməsi, hadisənin ifadə etdiyi çətinlik və ağır əziyyətin miqyasını daha da gücləndirir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "ölüb-dirilmək" ifadəsi əsasən danışıq dilində işlənir və yazılı dilə nisbətən daha az rast gəlinir. Lakin ifadənin ifadə qüvvəsi və canlılığı onu ədəbi dildə də istifadəyə yararlı edir.