İdeoloq sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəcə olaraq "hər hansı bir ictimai sinfin, qrupun, cərəyanın ideologiyasını ifadə və müdafiə edən adam" kimi tərif olunsa da, mənası daha geniş və çoxqatlıdır. İdeoloq sadəcə bir fikir daşıyıcısı deyil, eyni zamanda bu fikirləri yaymaq, təbliğ etmək və həyata keçirmək üçün fəal şəkildə çalışan bir şəxsdir. Onlar yalnız mövcud ideologiyaya sadiq qalmaqla kifayətlənmirlər, həm də onu inkişaf etdirmək, yeniləmək və müxtəlif auditoriyalara çatdırmaq üçün strateji yanaşmalardan istifadə edirlər.
İdeoloqun fəaliyyəti yalnız fikirlərin ifadəsindən ibarət deyil. Onlar müxtəlif vasitələrdən – yazı, nitq, təbliğat, təşkilatçılıq və s. – istifadə edərək öz ideologiyasını geniş kütlələrə çatdırmağa çalışırlar. Bu proses həm də ictimai rəyin formalaşdırılması, siyasi və sosial proseslərə təsir göstərməyi özündə əks etdirir. Beləliklə, ideoloq cəmiyyətə ciddi təsir göstərə bilən güclü bir qüvvədir.
Tarix boyu müxtəlif ictimai-siyasi hərəkatlarda fəal rol oynamış ideoloqlar olmuşdur. Məsələn, Karl Marks və Fridrix Engels marksizm ideologiyasının əsasını qoyan ideoloqlar kimi tanınırlar. Onların əsərləri proletar inqilabının ideoloji əsasını təşkil etmiş və dünya tarixinə böyük təsir göstərmişdir. İdeoloqlar həmçinin dini hərəkatlar, milli azadlıq mübarizələri və s. kimi müxtəlif sahələrdə də fəaliyyət göstərmişlər.
Qeyd etmək lazımdır ki, "ideoloq" termini bəzən mənfi konteksdə də istifadə olunur. Bəzi hallarda ideoloqlar öz ideologiyasını qəddar üsullarla yaymağa və tətbiq etməyə çalışırlar, nəticədə insan haqlarının pozulmasına və digər mənfi hadisələrə səbəb olurlar. Ona görə də, ideoloqun fəaliyyətinin hər zaman müsbət qiymətləndirilməməsi vacibdir. İdeoloqun rolunu və fəaliyyətini qiymətləndirərkən onun ideologiyasının məzmunu, hədəfləri və tətbiq üsulları nəzərə alınmalıdır.