İxtisarlanmaq sözü, Azərbaycan dilində geniş mənada bir neçə əlaməti özündə birləşdirən bir feldir. Sadəcə "qısaldılmaq" kimi dar mənada deyil, daha geniş bir kontekstdə baş verən prosesi əks etdirir.
Ən əsas mənası, həcminin, miqdarının və ya müddətinin azaldılmasıdır. Məsələn, bir mətnin ixtisarlanması onun həcminin azaldılması, bir müddətin ixtisarlanması onun qısaldılması mənasını verir. Bu, fiziki ölçülər, zaman və ya hətta informasiya miqdarı üçün də tətbiq oluna bilər. Məsələn, "Büdcə ixtisarlandı" cümləsində büdcənin miqdarının azaldılması nəzərdə tutulur.
Lakin, "ixtisarlanmaq" yalnız kəmiyyət baxımından deyil, keyfiyyət baxımından da baş verə bilər. Məlumatın ixtisarlanması zamanı əsas məlumatlar qalır, əlavə, az əhəmiyyətli detallar çıxarılır. Bu mənada, ixtisarlanma, məlumatın daha sığacaq və aydın şəkildə təqdim olunması üçün bir üsuldur. Yəni, ixtisarlanmaq sadəcə "azalmaq" deyil, həm də "səlisləşmək", "yığcamlaşmaq" mənasını da ehtiva edə bilər.
Maraqlı bir məqam da odur ki, "ixtisarlanmaq" sözü həm passiv, həm də aktiv mənada istifadə oluna bilər. Passiv mənada, bir kəs tərəfindən ixtisar edilmək, aktiv mənada isə öz-özünə ixtisarlaşmaq, yığcamlaşmaq mənasını verə bilər. Məsələn, "mübahisə ixtisarlandı" (passiv) və "yazılarım tezliklə ixtisarlanacaq" (aktiv) cümlələrində bu fərqi görmək olar.
Nəticədə, "ixtisarlanmaq" sözü sadəcə "qısaldılmaq"dan daha geniş və çoxşaxəli bir mənaya malikdir. O, həm miqdarın, həm də keyfiyyətin dəyişməsini əks etdirərək, məlumatın daha səmərəli və aydın şəkildə təqdim olunmasına yönəlməyi də ifadə edir.