İksir (ər. əsli yun.): Orta əsrlər alkimya ənənəsində, xəstəlikləri müalicə etmək, ölümsüzlüyü əldə etmək və ya adi metalları qiymətli metallara çevirmək kimi möcüzəvi güclərə malik olduğuna inanılan, əfsanəvi bir maye və ya tozdur. Bu inanış əsasən, maddələrin mahiyyətini dəyişdirmək və mükəmməlliyə çatdırmaq ideyasına söykənirdi. Alkimyaçılar əsrlər boyu bu möhtəşəm maddənin axtarışında olmuş, saysız-hesabsız təcrübələr aparmışlar.
İksirin tərkibi və hazırlanması haqqında müxtəlif nəzəriyyələr mövcud idi. Bəziləri onu mistik və sehrli proseslər nəticəsində əldə ediləcək bir maddə kimi təsəvvür edirdilərsə, bəziləri də müəyyən bitki və mineral maddələrin qarışığı kimi düşünürdülər. Əslində isə, alkimyaçılar tərəfindən hazırlanan "iksirlər" çox zaman müxtəlif kimyəvi maddələrin qarışığından ibarət olurdu və onların müalicəvi və ya metalları dəyişdirmək kimi iddia edilən xüsusiyyətləri elmi əsaslara söykənmirdi.
İksir anlayışı, yalnız alkimya tarixinin bir hissəsi deyil, həm də ədəbiyyat, incəsənət və mifologiyada geniş istifadə olunmuşdur. Ədəbi əsərlərdə iksir, bəzən güc, sərvət və ya ölümsüzlüyə aparan sirli bir vasitə kimi təsvir edilir. Bu metaforik istifadə, iksirin əslində əldə edilməsinin mümkün olmaması ilə yanaşı, insanın mükəmməllik, əbədilik və qüdrət arzusunu simvolizə edir.
Müasir dövrdə "iksirin" tamamilə fantastik və mifoloji bir anlayış olmasına baxmayaraq, onun tarixi və mədəniyyətə təsiri danılmazdır. Alkimya tarixinin öyrənilməsində və elmin inkişafında mühüm rol oynamışdır, çünki alkimya təcrübələri kimya elminin əsasının qoyulmasına kömək etmişdir. İksir anlayışı, insanlıq tarixindəki bilik axtarışının və mükəmməllik arzusunun əyani təzahürüdür.