İtaətsizlik, bir şəxsin ya da qrupun verilmiş bir əmrə, qaydaya, qanuna və ya otoritəyə tabe olmaması, boyun əyməməsi deməkdir. Bu, sadəcə olaraq bir əmri yerinə yetirməməkdən daha geniş bir məfhumdur. İtaətsizliyin kökündə müxtəlif səbəblər yatır: etiraz, inamsızlıq, qəzəb, özünü təsdiq etmə istəyi, qorxu, ya da sadəcə olaraq qaydalara laqeyd yanaşma.
İtaətsizlik passiv və aktiv formada özünü göstərə bilər. Passiv itaətsizlik, əmrə açıq şəkildə qarşı çıxmaq əvəzinə, onu yerinə yetirməkdən boyun qaçırmaq, laqeyd qalmaq deməkdir. Aktiv itaətsizlik isə daha açıq və qətiyyətlidir, proteslər, etirazlar, açlıq aksiyaları və sairə formasında özünü büruzə verir. Tarix boyu aktiv itaətsizlik, ədalətsizliklə mübarizədə, öz hüquqlarının müdafiəsi üçün mühüm rol oynamışdır.
İtaətsizliyin təzahür formaları olduqca müxtəlifdir. Bu, sadəcə kiçik bir qaydanın pozulması (məsələn, trafik qaydalarına əməl etməmək) ola bildiyi kimi, böyük bir sosial hərəkata (məsələn, mülki itaətsizlik kampaniyası) da çevrilə bilər. İtaətsizliyin nəticələri də müxtəlifdir: cərimədən tutmuş, həbsə qədər. Lakin, tarix göstərir ki, bəzi hallarda itaətsizlik, cəmiyyətin inkişafına, ədalətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Beləliklə, itaətsizlik sadəcə "sözə qulaq asmama" deyil, daha mürəkkəb bir sosial və psixoloji fenomendir. Onun arxasında şəxsin ya da qrupun düşüncələri, əqidələri, məqsədləri və cəmiyyətdəki yeri yatır. Bu mənada, itaətsizliyi anlamaq üçün, onun kontekstini, səbəblərini və nəticələrini nəzərə almaq lazımdır.