Je (ژ) – Azərbaycan əlifbasının 30-cu hərfi olan “Je”nin fonetik təsviri və dilçilik baxımından təhlili olduqca maraqlıdır. Sadəcə “J” hərfinin və bu hərflə işarə olunan samitin adı kimi tərif etmək, onun zəngin dil tarixini və fonetik xüsusiyyətlərini əks etdirmir.
“Je” səsi, fars dilindən Azərbaycan dilinə keçmiş bir səs olaraq, əlifbamızda özünəməxsus yer tutur. Fars əlifbasında “ژ” hərfinin tələffüzü, əsasən, “ʒ” kimi beynəlxalq fonetik əlifbada ifadə olunan bir səsə yaxındır. Bu səs, “j” hərfi ilə ifadə olunan səsdən fərqli olaraq, dil arxasının yumşaq damağa yaxınlaşması ilə əmələ gəlir və səssiz bir səs kimi deyil, daha çox səsli bir yarımsəs olaraq səslənir. Təxminən, “j” və “ş” səsləri arasında bir növ ara səs kimi qəbul edilə bilər.
Azərbaycan dilində “je” hərfi ilə başlayan və ya içərisində olan sözlər, əsasən, fars mənşəlidir. Bu, sözlərin etimologiyasını öyrənmək üçün əhəmiyyətli bir göstəricidir. Sözlərin tarixi inkişafını izləmək baxımından "je" hərfinin işlənməsi dil tarixçiləri üçün əhəmiyyətli məlumatlar verir.
Qeyd etmək lazımdır ki, “je” səsinin tələffüzü regional dialektlərdə bəzi fərqlər göstərə bilər. Bəzi bölgələrdə daha “j” səsinə, bəzi bölgələrdə isə daha “ş” səsinə yaxın tələffüz edilə bilər. Bu, dilin canlı və dinamik olduğunu göstərən əlamətlərdəndir.
Nəticə olaraq, "Je"nin tərifi sadəcə bir hərf və ya samit kimi deyil, tarixi kökləri, fonetik xüsusiyyətləri və dialektal variasiyaları ilə birlikdə daha əhatəli şəkildə verilməlidir. Bu, Azərbaycan dilinin zənginliyinə və mürəkkəbliyinə daha dərindən baxa bilməyimizə imkan verir.