Jelonka (köhn. rus. желонка) - XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan neft sənayesində quyulardan neft çıxarmaq üçün istifadə edilən xüsusi bir qurğu olub. Bu, sadəcə "vedrəyə oxşayan uzunsov qab" təsviri ilə kifayətlənə bilməyəcək qədər maraqlı bir alət idi.
Jelonka adətən dəmir və ya möhkəm metal ərintisindən hazırlanırdı. Uzunsov silindrik formaya malik olan jelonkanın alt hissəsi konusvari şəkildə daralmışdı. Bu daralan hissənin dibində, neftin daha asan toplanması üçün, bir növ qabarcıq və ya qıfıl mexanizmi yerləşirdi. Yuxarı hissəsində isə jelonkanın qaldırılması üçün xüsusi halqa və ya qulaqlar mövcud idi.
Jelonkanın iş prinsipi olduqca sadə idi: əvvəlcə jelonka quyua düşürülür, neftlə dolur və sonra qaldırılaraq neft yuxarı çıxarılırdı. Lakin bu sadəlik görünüşünün arxasında kifayət qədər fiziki güc tələb edən bir əmək var idi. Çünki quyuların dərinliyi nəzərə alınarsa, ağır, neftlə dolu jelonkanı əl ilə qaldırmaq çətin bir iş idi. Bu səbəbdən də, jelonkalar adətən qaldırıcı qurğularla birlikdə istifadə olunurdu.
Jelonka, neft sənayesinin inkişafının ilkin mərhələlərini əks etdirən bir simvol kimi qalır. Daha müasir neft hasilatı üsullarının tətbiq olunması ilə jelonkalar tarixin səhifələrinə köçsə də, Azərbaycan neft tarixində özünəməxsus yer tutmaqdadır. Onun sadəliyi və eyni zamanda fiziki əməyin böyük rolunu əks etdirməsi tarixi proseslərin daha yaxşı başa düşülməsinə imkan verir.