Kəşfiyyat (ərəbcə "kəşf" sözündən törəmiş cəm formada) geniş mənada hər hansı bir məqsədə çatmaq üçün əvvəlcədən aparılan araşdırma, tədqiqat və yoxlama işlərini ifadə edir. Bu, sadəcə məlumat toplamaqdan daha çox, əldə edilən məlumatların təhlilini və qiymətləndirilməsini də əhatə edir. Məqsəd, mövcud vəziyyətin dəqiq anlaşılmasını təmin etmək, mümkün riskləri və fürsətləri müəyyənləşdirmək və gələcək fəaliyyətlər üçün strateji əsas yaratmaqdır.
Hərbi kontekstdə kəşfiyyat, düşmən qüvvələrinin mövqeyi, sayı, silahlanması və planları haqqında məlumat toplamaq, analiz etmək və yaymaq prosesidir. Bu, əməliyyatların uğurlu planlaşdırılması və icrası üçün çox vacibdir. Ancaq kəşfiyyat yalnız hərbi sahə ilə məhdudlaşmır.
Biznes dünyasında kəşfiyyat, bazar araşdırmaları, rəqib analizi və müştəri davranışlarının öyrənilməsini əhatə edir. Yeni məhsulların yaradılması, strateji qərarların verilməsi və effektiv marketinq strategiyalarının hazırlanması üçün əsas mənbədir. Beləliklə, biznesdə kəşfiyyat, rəqabət üstünlüyü əldə etmək və bazar payını artırmaq üçün vacib bir vasitədir.
Siyasi kəşfiyyat isə ölkənin daxili və xarici siyasətinə təsir edə biləcək hadisələr, proseslər və şəxslər haqqında məlumat toplamaq və analiz etməyi əhatə edir. Bu, dövlətin milli təhlükəsizliyini qorumaq və xarici siyasət qərarlarını daha məlumatlı şəkildə qəbul etmək üçün zəruridir. Bütün bunlar göstərir ki, kəşfiyyatın əhəmiyyəti müxtəlif sahələrdə çox böyükdür və müvəffəqiyyətin əsasını təşkil edir.
Qısaca desək, kəşfiyyat, məlumat toplamaqdan kənara çıxaraq, bu məlumatların dərin təhlili və strateji planlaşdırmada istifadəsi ilə fərqlənir. Müasir dövrdə, informasiya axınının sürətlə artdığı bir zamanda, kəşfiyyatın rolu daha da artır və effektiv qərarların verilməsində əvəzsiz bir vasitə olur.