Kirpi (Erinaceus) məməlilər sinfinə, kirpi kimilər fəsiləsinə aid olan kiçik ölçülü bir heyvandır. Onları ən çox fərqləndirən xüsusiyyəti isə bədənlərini tamamilə və ya qismən örtən iti, kəskin tikanlardır. Bu tikanlar dəyişmiş tüklərdən əmələ gəlir və təhlükə zamanı özünü müdafiə etmək üçün istifadə olunur. Kirpilər, əsasən, gecə həyatı sürən heyvanlardır və gecələr aktiv olurlar.
Kirpilərin görünüşü növlərindən asılı olaraq fərqlənə bilsə də, ümumiyyətlə, uzunluğu 15-30 sm arasında dəyişir. Qısa ayaqları, kiçik qulaqları və iti burunları var. Tikanlarının rəngi qəhvəyi, boz və ya ağ ola bilər. Bədənlərinin alt tərəfi ümumiyyətlə tikanlarla örtülməmiş, yumşaq tüklə örtülüdür.
Kirpilər həmçinin yaxşı qoxu duyğusuna malikdirlər. Əsasən böcəklər, qurdlar, ilbizlər və digər onurğasızlarla qidalanırlar, lakin bəzi növləri meyvə və giləmeyvələ də yeyirlər. Qış yuxusuna yatırlar və bu dövrdə metabolizmaları çox yavaşlayır.
Dünyanın müxtəlif regionlarında, Avropa, Asiya və Afrikanın bəzi hissələrində yaşayan müxtəlif kirpi növləri mövcuddur. Bəzi növlər məhv olma təhlükəsi ilə üzləşir, buna görə də qorunmaları vacibdir. Onlar ekosistemdə mühüm rol oynayırlar, zərərverici həşəratların sayının tənzimlənməsinə kömək edirlər.
Qeyd etmək lazımdır ki, mətninizdə qeyd olunan "Çəpgöz ayı, yumru kirpi; Yanlarında qara böcək; Dedilər ki, qış gəlməmiş; Yuvalara enək gə" ifadələri kirpi ilə bağlı bir ədəbi nümunədən götürülmüş ola bilər. Bu ifadələr kirpinin təsviri və ya onunla əlaqəli bir hadisəni ifadə edir. Ədəbi kontekstdən asılı olaraq bunların mənasını dəqiqləşdirmək mümkündür.