Kofein (hol. koffie, əsli ər.) - Qəhvə toxumlarında, çay yarpaqlarında, kakao lobyalarında və kola qozlarında təbii olaraq tapılan bir alkaloiddır. Bu, mərkəzi sinir sistemini stimullaşdıran bir psixoaktiv maddədir və dünya miqyasında ən çox istehlak edilən psixoaktiv maddədir. Onun kimyəvi adı 1,3,7-trimetilksantindir.
Kofein əsasən yorğunluq hissini azaltmaq, diqqəti və oyanıqlığı artırmaq üçün istifadə olunur. O, beyində adenozin reseptorlarına bağlanaraq adenozinin təsirini bloklayır. Adenozin yuxu və rahatlama ilə əlaqəli bir neyrotransmitterdir, beləliklə kofein onun təsirini maneə törətməklə oyanıqlıq və enerji hissi yaradır. Lakin, bu təsir müvəqqətidir və kofeinin təsiri keçdikdən sonra yorğunluq daha da arta bilər.
Kofeinin təsiri insanlardan asılı olaraq fərqlənə bilər. Bəzi insanlar kiçik miqdarda kofeindən belə əsəbilik, narahatlıq və ürək döyüntüsünü hiss edə bilərlər. Yüksək dozalarda isə daha ciddi yan təsirlərə, məsələn, baş ağrısı, əzələ titrəməsi, qusma və hətta ürək problemlərinə səbəb ola bilər. Kofeinə qarşı həssaslığı genetik amillərlə müəyyən edilir və həyat tərzi ilə də əlaqəlidir.
Tibbdə, kofein bəzi dərmanların tərkib hissəsi kimi, məsələn, baş ağrısı və miqren dərmanlarında, həmçinin bəzi astma dərmanlarında istifadə olunur. Lakin, kofeinin müalicəvi istifadəsi həmişə mütəxəssis tərəfindən nəzarət altında olmalıdır. Kofeinin müntəzəm və yüksək miqdarda istehlakı asılılığa səbəb ola bilər və kofeindən imtina zamanı çəkilmə simptomları meydana çıxa bilər.
Ümumilikdə, kofein ziddiyyətli bir maddədir. Onun müsbət təsirləri inkar edilməz olsa da, həddən artıq istehlakı sağlamlıq üçün mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Ona görə də, kofein istehlakı məsuliyyətli və ölçülü olmalıdır.