Kokain (isp. cocaína) – Cənubi Amerikanın And dağlarında bitib əsrlər boyu yerli əhali tərəfindən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilən koka bitkisinin (Erythroxylum coca) yarpaqlarından alınan güclü təsirə malik bir narkotik maddədir. Əvvəllər, xüsusilə Andlarda, fiziki əməyin yorğunluğunu azaltmaq, aclıq hissini yatırmaq və həmçinin dini və sosial mərasimlərdə istifadə olunurdu. Lakin günümüzə qədər koka yarpaqlarının tərkibində olan kokainin güclü asılılıq yaradan və sağlamlıq üçün son dərəcə təhlükəli olması aşkar edilmişdir.
Kimyəvi cəhətdən kokain, mürəkkəb bir üzvi birləşmə olub, mərkəzi sinir sisteminə güclü təsir edir. O, beyində dopamin kimi neyrotransmitterlərin yenidən əmilimə mane olur, bunun nəticəsində dopaminin konsentrasiyası sinapslarda artır və xoşbəxtlik hissi, enerji artımı və digər euforik təsirlərə səbəb olur. Lakin bu təsirlər qısamüddətlidir və ardınca ağır əks təsirlər, o cümlədən yuxusuzluq, narahatlıq, paranoiya, halüsinasiyalar və hətta ölüm kimi ağır nəticələr baş verə bilər. Xroniki kokain istifadəsi ağır fiziki və psixoloji asılılığa, ürək-damar sistemi xəstəliklərinə, beyin zədələnməsinə və digər sağlamlıq problemlərinə səbəb olur.
Kokainin təsiri, istifadə üsulundan, dozasından və fərdin fizioloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq dəyişir. Burundan çəkilməsi, venaya vurulması və ya siqaret kimi çəkilməsi kimi müxtəlif üsullar mövcuddur. Hər bir üsulun özünəməxsus riskləri və təsirləri var, lakin ümumilikdə, kokain istifadəsi həmişə ciddi sağlamlıq riski daşıyır və həyat üçün təhlükə yaradır. Kokainin qanunsuz istehsalı və satışı dünyada geniş yayılmış ciddi bir problemdir və bu maddəyə qarşı mübarizə beynəlxalq səviyyədə aparılır.
Tarixən, koka yarpaqlarının və kokainin müxtəlif mədəniyyətlərdə müxtəlif rolları olub. Hal-hazırda isə, onun yalnız qanunsuz istifadəsinə ağır cəzalar tətbiq olunur. Kokainin yalnız məhdud tibbi istifadəsi, məsələn, bəzi cərrahi əməliyyatlarda yerli anesteziya kimi, mövcuddur, lakin bu istifadə də ciddi nəzarət altında aparılır.