izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Koks ([alm. Koks] – kömürün quru distillə yolu ilə əldə edilən məhsulu) hava əlaqəsindən kəsilmiş yüksək temperaturda (900-1100 °C) daş kömürün, torfun və ya digər karbonlu materialların piroliz prosesi nəticəsində əldə edilən bərk, qara rəngli, qazsız, yüksək kalorili bir yanacaq növüdür. Bu proses zamanı kömürdəki uçucu maddələr ayrılır və arxada qalan qalıq koks adlanır. Koksun əsas komponenti karbon olub, az miqdarda kül və kükürd ehtiva edir. Onun məsaməli quruluşu yaxşı yanma qabiliyyətinə şərait yaradır.

Koksun əsas istehsal üsulu koklaşdırma adlanır. Bu, əsasən, böyük soba kimi qurulmuş, qapalı və hava daxil olmayan xüsusi sobalarda (koklaşdırma kamerası) həyata keçirilir. Proses nəticəsində koksdan əlavə dəyərli yanar qazlar (kok qazı), kömür qatranı və ammonyak da alınır ki, bunlar da kimya sənayesində geniş istifadə olunur. Kokslaşdırma prosesi çox mürəkkəb bir kimyəvi prosesdir və temperaturun dəqiq tənzimlənməsini tələb edir.

Koks əsasən metallurgiya sənayesində, dəmir filizinin əridilməsində reduktor (oksidləşdirici) kimi istifadə olunur. Yüksək temperaturda kömürün yanması nəticəsində əmələ gələn karbon monoksid (CO) filizdəki dəmiri azad edir. Bundan başqa, koks sement istehsalında, bəzi kimyəvi proseslərdə və hətta qızdırıcılarda yanacaq kimi də tətbiq olunur. Ancaq koksun yanması zamanı ətraf mühitə zərərli qazların buraxılması problemi mövcuddur, buna görə də ekoloji cəhətdən təmiz alternativlərin axtarışı davam edir.

Tarixən koksun kəşfi və istehsalının inkişafı sənaye inqilabına mühüm təsir göstərib. Dəmir istehsalında kömürün əvəzinə koksun istifadəsi, daha yüksək temperaturda və daha effektiv əriməyə imkan verərək, metallurgiya sənayesinin inkişafına güclü təkan verib. Bu gün də koks, xüsusilə dəmir-polad istehsalında əsas xammal kimi öz əhəmiyyətini qoruyub saxlayır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz