Kolxoz (rus. “коллективное хозяйство” sözünün ixtisarı) SSRİ dövründə yaranmış və geniş yayılmış bir kənd təsərrüfatı istehsalı formasını ifadə edir. Sözün kökünə baxdıqda, "kollektiv təsərrüfat" mənasını daşıdığını görürük. Bu, fərdi torpaq mülkiyyətindən imtina edərək, kənd təsərrüfatı işlərinin kollektiv şəkildə, birgə həyata keçirilməsi prinsipinə əsaslanan bir sistem idi.
Kolxozlar ümumiyyətlə böyük əraziləri əhatə edir, yüksək səviyyədə mexanikləşdirilmiş kənd təsərrüfatı texnikasından istifadə edirdilər. Bu, əvvəlki fərdi təsərrüfatlara nisbətən daha yüksək məhsuldarlıq əldə etməyi hədəfləyən bir yanaşma idi. Lakin, sistemin praktik tətbiqi zamanı bir sıra problemlər ortaya çıxdı. Məlumatların mərkəzləşdirilmiş planlaşdırılması, istehsalın dövlət tərəfindən idarə olunması və fərdi motivlərin azlığı məhsuldarlığı gözlənilən səviyyədə qalmasının qarşısını aldı.
Kolxoz sistemi, həm də sosial və iqtisadi cəhətdən əhəmiyyətli nəticələrə səbəb oldu. Kənd əhalisinin həyat tərzini kökündən dəyişdirdi, kəndliləri fərdi mülkiyyətdən məhrum edərək, kollektiv həyata yönəltdi. Bu, kənd əhalisinin şəhərə köçünü sürətləndirdi və kənd əhalisinin sosial strukturunda dəyişikliklərə səbəb oldu. Kolxoz sisteminin iqtisadi səmərəliliyi ilə bağlı mübahisələr bu günə qədər davam edir, bəziləri onun planlı iqtisadiyyatın uğurlu nümunəsi olduğunu, bəziləri isə məhsuldarlığı aşağı saldığını və kənd əhalisini istismar etdiyini iddia edir.
Qısacası, kolxoz SSRİ tarixinin ayrılmaz bir hissəsidir və həm müsbət, həm də mənfi nəticələri olan mürəkkəb bir sistemdir. Onun təsiri bu gün də post-sovet ölkələrinin kənd təsərrüfatı və iqtisadiyyatında hiss olunmaqdadır. Kolxoz anlayışı yalnız bir söz deyil, tarixin bir hissəsi, bir dövrün simvolu, müəyyən bir iqtisadi-sosial sistemin təcəssümüdür.