Koloniya sözü latın dilindən ("colonia") gələrək, əsasən tarixi və coğrafi kontekstdə istifadə olunan çoxşaxəli bir mənaya malikdir. Ən geniş mənası ilə koloniya, bir dövlətin öz hakimiyyəti altında olan, lakin ana ölkədən coğrafi olaraq ayrı yerləşən ərazi və ya yerləşim məntəqəsidir. Bu, siyasi, iqtisadi və hərbi üstünlük qazanmaq məqsədilə ana ölkə tərəfindən idarə olunan və tez-tez müstəmləkəçilik siyasəti ilə əlaqələndirilir.
Tarixən koloniyalar, müxtəlif səbəblərdən – yeni ticarət yollarının əldə edilməsi, təbii sərvətlərin istismarı, strateji əhəmiyyətli ərazilərin ələ keçirilməsi və ya dini səbəblərdən – qurulmuşdur. Bu koloniyalar tez-tez ana ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni təsirini yerli əhali üzərində qurmaq üçün vasitə kimi istifadə olunmuş və yerli mədəniyyətlərə ciddi təsir göstərmişdir. Müstəmləkəçilik dövründə əldə edilən sərvətlər ana ölkənin inkişafına kömək etsə də, eyni zamanda koloniyalarda yerli əhalinin istismarına, mədəniyyətlərinin məhv edilməsinə və bəzən soyqırımlarına səbəb olmuşdur.
Lüğətdə verilən ikinci məna isə daha dar bir məkanı əhatə edir: bir ölkə daxilində, xüsusilə də əcnəbilərin və ya digər bölgələrdən köç edənlərin məskunlaşdığı ayrıca bir yaşayış məntəqəsi, məhəllə və ya qəsəbə. Bu mənada "koloniya" termini daha az siyasi konnotasiya daşıyır və daha çox coğrafi və sosial bir fenomeni ifadə edir. Məsələn, müəyyən bir etnik qrupun əsasən yaşadığı bir ərazi "koloniya" kimi adlandırıla bilər. Belə bir istifadə daha çox mədəni və sosial bir qruplaşmanı ifadə edir, siyasi bir hakimiyyəti deyil.
Beləliklə, "koloniya" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Həm geniş miqyaslı tarixi müstəmləkəçilik sistemlərini, həm də kiçik bir coğrafi ərazidə yaşayan müəyyən bir qrup insanı ifadə edə bilər. Sözün istifadəsi zamanı kontekstin aydın olması vacibdir.