Konsepsiya (latıncadan: conceptio - qavrama, anlayış) hər hansı bir hadisə, obyekt, proses və ya ideya haqqında sistemli, ümumiləşdirilmiş və mücərrəd bir fikir, anlayış və ya görüşdür. Bu, sadəcə bir fikir deyil, həmin hadisənin mahiyyətini, əsas xüsusiyyətlərini və quruluşunu əks etdirən, məntiqi cəhətdən ardıcıl və qarşılıqlı əlaqəli bir fikir sistemini təmsil edir. Konsepsiya həm elmi araşdırmalarda, həm də gündəlik həyatda geniş istifadə olunur. Elmdə konsepsiyalar, tədqiqatların əsasını təşkil edərək, hadisələri təsvir etməyə, təhlil etməyə və proqnozlaşdırmağa imkan verir.
Konsepsiyalar müxtəlif səviyyələrdə mövcud ola bilər. Məsələn, sadə bir konsepsiya "qırmızı rəng" ola bilərsə, daha mürəkkəb bir konsepsiya "demokratiya" və ya "iqtisadi inkişaf" kimi geniş və çoxcəhətli mənalar kəsb edə bilər. Hər bir konsepsiyanın özünün daxili strukturu, tərkib hissələri və əlaqələri vardır. Bu, onu təşkil edən elementlərin və bu elementlərin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsinin aydın şəkildə müəyyən olunması ilə mümkün olur.
Konsepsiyaların təkamülü və dəyişməsi mümkündür. Yeni kəşflər, elmi nailiyyətlər və sosial-mədəni dəyişikliklər konsepsiyaların yenidən nəzərdən keçirilməsinə və təkmilləşdirilməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, kainat haqqındakı konsepsiyalar əsrlər boyu dəyişmiş, inkişaf etmiş və təkmilləşmişdir.
Mətndə qeyd edildiyi kimi, inkişaf haqqında iki əsas konsepsiya - dialektik və metafizik konsepsiyalar mövcuddur. Dialektik konsepsiya inkişafı ziddiyyətlərin qarşılıqlı təsiri və onların həlli prosesi kimi görür, metafizik konsepsiya isə inkişafı xətti və tədricən baş verən bir proses kimi təsəvvür edir. Bu iki konsepsiya arasındakı fərq, inkişafın təbiətinə və mexanizmlərinə dair fərqli baxışları əks etdirir.