Kontraband termini, öz əsasında gizli və qanunsuz fəaliyyətə işarə edir. Sadəcə "qadağan olunmuş malların keçirilməsi" deyil, bu, dövlət tərəfindən qadağan olunmuş və ya xüsusi rüsumlar, vergilər ödənilmədən gizli şəkildə dövlət sərhədini keçən əşya, maddə, məhsul və ya informasiyanı əhatə edir. Bu, qaçaqmalçılığın sinonimi olaraq qəbul edilə bilsə də, kontraband daha geniş bir məna kəsb edir.
Kontrabandın mahiyyəti, qanunun pozulması və dövlət nəzarətindən yayınma cəhdindədir. Bu, yalnız fiziki əşyaların gizli daşınması ilə məhdudlaşmır. Məsələn, qadağan olunmuş informasiyanın, texnologiyanın və ya hətta insanların gizli şəkildə ölkə sərhədini keçməsi də kontraband kimi qiymətləndirilə bilər. Bu fəaliyyət müxtəlif səbəblərdən həyata keçirilir: vergi ödənişindən yayınma, qadağan olunmuş malların ticarəti, qanunsuz fəaliyyətlərdə istifadə edilməsi və s.
Tarix boyu kontraband müxtəlif dövrlərdə və müxtəlif cəmiyyətlərdə müxtəlif əşyaları əhatə edib. Qədim zamanlarda ədviyyatlar, ipək və qiymətli metallar, orta əsrlərdə isə silah, əl işləri, dini əşyalar kontraband kimi keçirilib. Müasir dövrdə isə narkotiklər, silahlar, saxta mallar, qadağan olunmuş dərmanlar, qeyri-qanuni miqrasiya və s. ən çox rast gəlinən kontraband növləridir.
Kontrabandın aşkarlanması və qarşısının alınması üçün dövlətlər sərhəd nəzarətinin gücləndirilməsi, texnologiyanın tətbiqi, beynəlxalq əməkdaşlıq və s. kimi müxtəlif tədbirlər həyata keçirir. Ancaq kontrabandın tamamilə aradan qaldırılması çox çətin, hətta mümkün olmayan bir məsələdir, çünki bu fəaliyyət həmişə qanunlara uyğun olmayan, gizli və uzaqgörən üsullarla həyata keçirilir.