Kosmoloji [yun. κοσμολογία (kosmologiya) - kainat haqqında elm] termininin mənası sadəcə "kosmologiyaya aid olan" deyə ifadə olunsa da, bu, onun zəngin mənasını tam əks etdirmir. Kosmoloji, kainatın mənşəyi, təkamülü, quruluşu və taleyi ilə bağlı olan hər şeyi əhatə edən geniş bir anlayışdır. Bu, yalnız elmi bir termin deyil, həm də fəlsəfi və hətta dini düşüncələri özündə birləşdirən bir konsepsiyadır.
Kosmoloji tədqiqatlar, kainatın geniş miqyaslı strukturunu, qalaktikaların paylanmasını, qaranlıq maddə və qaranlıq enerjinin təsirini, böyük partlayış nəzəriyyəsini və kainatın genişlənməsini öyrənir. Bu sahədə aparılan müşahidələr və nəzəri modellər sayəsində kainatın tarixi haqqında daha dəqiq məlumat əldə edilir və gələcək taleyi haqqında proqnozlar verilir.
Ancaq kosmoloji anlayışı yalnız elmi mənada deyil, daha geniş kontekstdə də düşünmək olar. Bir çox fəlsəfi və dini sistemlərdə kainatın mənşəyi və təbiəti haqqında özünəməxsus kosmoloji modelləri vardır. Bu modellər elmi nəticələrə əsaslansa da, bəzən dini inanclar və metafizik düşüncələr ilə qarışır. Beləliklə, kosmoloji anlayışı, insanın kainatdakı yerini və kainatın ümumi mənzərəsini anlamaq cəhdi kimi də təsəvvür etmək olar.
Nəticə etibarilə, "kosmoloji" sözü sadəcə "kosmologiyaya aid olan" deyil, kainatın mənşəyi, təkamülü, quruluşu və taleyi haqqında geniş və çoxşaxəli bir araşdırmanın əsasını təşkil edən, həm elmi, həm də fəlsəfi-dini aspektləri özündə birləşdirən bir termindir. Bu, insanın özünü kainatda tapmaq və anlamaq səylərinin bir ifadəsidir.