Kökayaqlılar (Rhizopoda): Ən sadə birhüceyrəli heyvanlardan olan kökayaqlılar, bədənlərindəki xüsusi çıxıntılar – pseudopodiyalar (saxta ayaqlar) – vasitəsilə hərəkət edən və qida əldə edən orqanizmlərdir. Bu çıxıntılar, hüceyrə sitoplazmasının dinamik axını nəticəsində əmələ gəlir və formaları müxtəlif ola bilər: nazik, ipək kimi uzanan filamentlər, qalın, barmaqvari çıxıntılar və ya lövbərvari genişləmələr. Kökayaqlılar ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqədə olduqca çevik və uyğunlaşma qabiliyyətinə malikdirlər; pseudopodiyalar həm hərəkət, həm də qida tutma funksiyalarını yerinə yetirir.
Qida əldə etmə prosesi, adətən, fagositoz adlanan bir mexanizm vasitəsilə baş verir. Kökayaqlı, pseudopodiyaları ilə qida hissəciyini əhatə edir, sonra onu hüceyrə daxilinə qəbul edir və həzm edir. Bu proses, sadə görünməsinə baxmayaraq, olduqca təkmil bir hüceyrəvi mexanizmi əks etdirir. Bir çox kökayaqlı növləri, hüceyrənin daxilindəki qalıqları çıxarmaq üçün ekzositoz prosesindən istifadə edir.
Kökayaqlılar, əsasən, şirin su hövzələrində, dənizlərdə, torpaqda və hətta digər orqanizmlərin içərisində yaşayırlar. Onlar müxtəlif ekoloji nişlərdə tapıla bilər və bəzi növləri parazit həyat tərzi sürür. Amöb, foraminiferlər və radiolyarilər kökayaqlılara aid ən tanınmış nümunələrdir. Foraminiferlərin qalıqları, geoloji tədqiqatlarda çox vacib rol oynayır, çünki onların qabıqları qaya təbəqələrində tapılır və qədim okeanların iqliminin və yaşının təyin edilməsində kömək edir.
Kökayaqlıların sadəliyinə baxmayaraq, onların təkamül əhəmiyyəti böyükdür. Onlar, daha mürəkkəb heyvanların təkamülündəki erkən mərhələləri təmsil edir və hüceyrə biologiyasının, hərəkət mexanizmlərinin və qida əldə etmə üsullarının öyrənilməsi üçün əla bir model təşkil edirlər. Davamlı tədqiqatlar bu maraqlı orqanizmlər haqqında daha çox məlumat əldə etməyə kömək edir.