Qalxıq sifəti əsasən "qalxmış halda olan", "dik" mənalarını ifadə edir və "yatmış", "əyilmiş", "sallanmış" kimi sözlərin əksidir. Yəni, bir şeyin üfüqi deyil, şaquli və ya yuxarıya doğru yönəlmiş vəziyyətini bildirir.
Lüğətlərdəki qısa izahdan fərqli olaraq, "qalxıq" sözünün istifadəsi daha çox məcazi mənaları da ehtiva edə bilər. Məsələn, yuxarıda verilən nümunədə "qalxıq yaxa" ifadəsi, yaxanın dik, qalxmış, bəlkə də sərt və sərtliklə bəzədilmiş vəziyyətdə olduğunu göstərir. Bu, sadəcə yaxanın fiziki vəziyyətini deyil, həm də şinel sahibinin tutarlı, sərt, hətta qəddar xarakterini də təsvir edə bilər.
Sözün kontekstə görə mənası dəyişə bilər. Məsələn, "qalxıq dağlar" deyərkən dağların hündürlüyünü, dikliliyini vurğulayırıq. "Qalxıq əhval-ruhiyyə" desək, yüksək, əzəmətli, ruhlandırıcı bir əhval-ruhiyyədən danışırıq. Beləliklə, "qalxıq" sözü sadəcə bir fiziki vəziyyəti deyil, həm də metaforik olaraq hissləri, vəziyyətləri və xarakterləri təsvir etmək üçün istifadə oluna bilər.
Ümumiləşdirərək demək olar ki, "qalxıq" sözü obyektin və ya vəziyyətin dik, yuxarıya doğru yönəlmiş vəziyyətini, həmçinin bu vəziyyətin yaratdığı təəssüratı, xarakteri və ya məcazi mənaları ifadə edən çox yönlü bir sözdür.