Qalpaq sözü Azərbaycan dilində baş örtüsünü ifadə edən geniş mənalı bir termindir. Əsasən də yumru, konusvari və ya başın formasına uyğun hazırlanan və müxtəlif materiallardan - yun mahuddan, keçədən, pambıq bezdən, dəri və ya hətta metaldan (məsələn, dəmir) - düzəldilən baş geyimini bildirir.
Qalpaqlar həm sadə, həm də mürəkkəb formalarda ola bilər. Sadə qalpaqlar adətən praktik məqsədlər üçün, başı soyuqdan, günəşdən və ya digər təsirlərdən qorumaq üçün geyilir. Daha mürəkkəb formalı qalpaqlar isə milli geyimlərin, sosial statusun və ya peşənin göstəricisi ola bilər. Məsələn, aşpaz qalpağı kimi peşəyə aid qalpaqlar vardır. Bu qalpaqlar həm də bəzək əşyaları ilə bəzədilə bilər və zamanla dəyişən moda təsirlərini özündə əks etdirə bilər.
Qalpaq sözünün kökü və etimologiyası haqqında dəqiq məlumatlar olsa da, türk dillərində geniş yayılmış "qalpaq" kökündən törəmə olduğu düşünülür. Müxtəlif türk xalqlarının mədəniyyətində qalpaqlar fərqli formalar, materiallar və bəzək ünsürləri ilə təmsil olunur, bu da onların regional və etnik fərqləri əks etdirdiyini göstərir. Qalpaqlar sadəcə baş örtüsü deyil, həm də bir xalqın, bir qrupun mədəni irsinin tərkib hissəsidir.
Qalpaq sözünün sinonimləri arasında papaq, başmaq kimi sözlər də qeyd oluna bilər, amma bu sözlər qalpaq qədər geniş məna kəsb etmir. Qalpaq daha çox ənənəvi və xüsusi dizayna malik baş geyimlərini ifadə edir.