Qanunsuzluq – hüquqi normaların, qanunların və ya qaydaların pozulması, onlara riayət edilməməsi vəziyyətidir. Bu, sadəcə bir hərəkətin qanuna uyğun olmamasının xaricində, daha geniş bir sosial fenomeni əhatə edir. Qanunsuzluğun kökündə müxtəlif səbəblər durur: qanunların özü qeyri-ədalətli olması, icra mexanizmlərinin səmərəsizliyi, ictimai nəzarətin zəifliyi, və ya sadəcə fərdlərin qanuna tabe olmaq istəməməsi.
Qanunsuzluğun təzahür formaları müxtəlifdir. Birinci növ, qanunların açıq və bilə-bilə pozulmasıdır; bu, cinayətlərdən tutmuş kiçik inzibati xətalara qədər müxtəlif ağırlıqlı hərəkətləri əhatə edə bilər. İkinci növ isə daha geniş mənada qanunsuzluq anlayışını əhatə edir. Bu, qanunların əsasən pozulmaması, ancaq sosial qaydaların, norma və əxlaq prinsiplərinin sistematik şəkildə pozulmasıdır. Belə bir vəziyyətə "nəzarətin olmaması", "nizamsızlıq", "başlı-başınalıq", "hərc-mərclik" kimi ifadələr daha uyğun gəlir. Bu, ictimai həyatda çaşqınlıq, anarsiya və xaos yaradır və cəmiyyətin inkişafına ciddi maneələr törədir.
Qanunsuzluğun səbəblərinin və təzahür formalarının müxtəlifliyi onunla mübarizənin kompleks və çoxşaxəli olmasını tələb edir. Bu, həm qanunların təkmilləşdirilməsini, həm də icra mexanizmlərinin gücləndirilməsini, ictimai şüurun artırılmasını və hüquqi mədəniyyətin inkişafını əhatə etməlidir. Yalnız bu yolla cəmiyyətdə qanunçuluğun hökm sürməsi və qanunsuzluğun minimuma endirilməsi təmin oluna bilər.
Maraqlı bir məqam da odur ki, bəzən qanunsuzluq özünü qanuni görünüş altında gizlədə bilər. Məsələn, korrupsiya, rüşvətxorluq və ya müxtəlif bürokratik maneələr qanun çərçivəsində həyata keçirilə bilsə də, əslində qanunsuzluğun təzahürüdür və ciddi ictimai zərərə səbəb olur. Bu da göstərir ki, qanunsuzluğun aşkarlanması və qarşısının alınması üçün yalnız qanunların mətninə deyil, həm də onların tətbiq mexanizmlərinə və sosial kontekstə diqqət yetirilməlidir.