izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Başınalıq sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "başlı-başınalıq" kimi izah olunsa da, bu izah kifayət qədər dəqiq və geniş deyildir. Əslində, "başınalıq" daha çox planlaşdırılmamışlıq, nizamsızlıq, qaydasızlıq, sistemsizliyi ifadə edən bir anlayışdır. Sadəcə başlı-başınalıq deyərkən, hərəkətlərin bir başdan digərinə sıçrayışını, ardıcıllıqdan məhrum olmasını ifadə etsək də, başınalıq daha geniş bir məna kəsb edir.

Bir hadisənin, vəziyyətin və ya sistemin başınalıq xarakteri daşıması, onun təsadüfi, qeyri-müəyyən, dəqiq quruluşu olmayan, öz-özünə inkişaf edən, nəzarətsiz bir halda olduğunu göstərir. Bu, həm fiziki aləmə, həm də sosial və mənəvi hadisələrə aid edilə bilər. Məsələn, bir şəhərin inkişafının başınalıq xarakteri daşıması, onun planlaşdırılmadan, təsadüfi şəkildə böyüməsini, nəticədə infrastruktur problemlərinin yaranmasını göstərə bilər. Yaxud, bir qrup insanın fəaliyyətinin başınalıq xarakteri daşıması, onların bir-biri ilə əlaqələndirilməmiş, qarışıq, səmərəsiz işləmələrini ifadə edər.

Sətirlərdə verilən misalda ("Bəyəm dünya başınalıqdır? – deyə Safo ayağa qalxıb, kahanın başında o baş-bu başa gəzindi") başınalıq, dünyanın qarışıqlığını, anlaşılmazlığını, nəzarətsizliyini simvolizə edir. Safo'nun "o baş-bu başa gəzməsi" isə bu qarışıqlığın içindəki sürüşməni, dəqiq istiqamətin olmamasını göstərir. Beləliklə, "başınalıq" sadəcə hərəkətin qaydasızlığı deyil, daha geniş mənada bir sistemin və ya vəziyyətin nizam və planlaşdırmadan uzaqlığını, təsadüfiyyətin üstünlük təşkil etməsini ifadə edir.

Qısacası, "başınalıq" sözü zəngin bir mənaya malik olub, yalnız hərəkətin qaydasızlığını deyil, daha geniş mənada bir sistemin və ya vəziyyətin təsadüfi, qeyri-müəyyən, nizamsız və nəzarətsiz olmasını ifadə edir. Bu mənada o, "xaos", "anarxiya", "qeyri-müəyyənlik" kimi anlayışlarla da əlaqələndirilə bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz