Qaragünlük sözü, Azərbaycan dilində geniş yayılmış və həyatın çətinlikləri ilə bağlı mənfi halları ifadə edən bir termindir. Sadəcə "qaranlıq günə hazır olmaq" mənasından daha geniş bir məzmun ehtiva edir. Lüğətlərdəki "hər cür məhrumiyyəti, çətinliyi, təhlükəni və s. arzuolunmaz şeyləri gözü önünə almaq, ona hazır olmaq" tərifi, qaragünlüyün əhatə dairəsini qismən əks etdirir, lakin onun dərin psixoloji və sosial aspektlərini tam əhatə etmir.
Qaragünlük, sadəcə olaraq mümkün çətinliklərə hazır olmaqdan daha çox, gələcək fəlakətləri və ya uğursuzluqları öncədən görmə, onların psixoloji təsirini yaşamaq və bu təsirlərə qarşı müqavimət qurmaq bacarığıdır. Bu, bir növ pessimizm deyil, əksinə, realistik bir yanaşma və ehtiyatlılıqdır. Qaragünlük, həyati təcrübənin bəxş etdiyi müdriklik və gələcəyə hazırlıq strategiyasının bir təzahürüdür. İnsanın təbii instinktləri ilə də əlaqəlidir; təhlükəni hiss etmək və ona uyğun reaksiya vermək bacarığı, qaragünlüyün kökünə gedib çıxır.
Maraqlı bir tərəfi də odur ki, qaragünlük həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə özünü göstərir. Fərd özünün gələcək çətinliklərinə qarşı ehtiyatlı olarkən, bir xalq da özünün milli tarixindəki acı təcrübələrə əsaslanaraq, qaranlıq günlərə qarşı müəyyən strategiya və tədbirlər həyata keçirə bilər. Bu baxımdan, qaragünlük sadəcə bir söz deyil, həyat fəlsəfəsinin bir parçası, həyatın tələblərinə uyğunlaşma mexanizminin bir təzahürüdür.
Beləliklə, qaragünlüyü yalnız mənfi bir hadisə kimi deyil, həm də həyata hazırlıq, müdriklik və təcrübənin məhsulu kimi də qəbul etmək daha düzgündür. Qaragünlüyün varlığı, həyatın qeyri-müəyyənliyi və çətinlikləri qarşısında mübarizə aparma qabiliyyətini göstərir. Bu, insan ruhunu sınayan, lakin eyni zamanda onu möhkəmləndirən bir prosesdir.