Qaraqapaq sözü, Azərbaycan dilində samovarın işləmə mexanizminin vacib tərkib hissəsini ifadə edir. Samovarın odluğunun üstünə qoyulan və onun közərməsini, beləliklə də suyun qaynama sürətini tənzimləyən metal bir qapaqdır. Sadəcə qaynamağı azaltmaq deyil, əslində, qaynama prosesini idarə etmək üçün istifadə olunur. Qaraqapağın köməyi ilə samovarın qaynama intensivliyini istənilən səviyyədə saxlamaq mümkündür.
Qaraqapağın adı özünün formasından və funksiyasından irəli gəlir. "Qara" sözü, adətən, qapağın rəngini (çox zaman kömür qaralması səbəbindən) ifadə etsə də, həmçinin "güclü", "sərt" kimi mənaları da ehtiva edir. Bu, qapağın samovarın qaynamasını effektiv şəkildə tənzimləmə qabiliyyətini simvolizə edə bilər. "Qapaq" isə özünün mənası ilə, samovarın odluğunu örtən funksiyasını dəqiq şəkildə təsvir edir. Beləliklə, "Qaraqapaq" sözü həm vizual, həm də funksiyal təsvir edən ciddi və mənalı bir addır.
Qaraqapağın istifadəsi samovar mədəniyyəti ilə sıx bağlıdır. Samovar yalnız içki qaynatmaq üçün deyil, həm də sosial görüşmələrin, istirahət anlarının simvolu idi. Qaraqapağın düzgün istifadəsi samovarın uzunömürlülüyünü təmin edir, qaynar suyun daim lazımi temperaturda saxlanmasına kömək edirdi. Ona görə də, qaraqapaq sadəcə bir əşya deyil, həm də samovar mədəniyyətinin bir parçası, milli məişət adətlərimizin tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilir.
Qısacası, Qaraqapaq sadəcə samovar üçün bir qapaq deyil; o, samovarın səmərəli işləməsini təmin edən, onun mədəni əhəmiyyətini vurğulayan və Azərbaycan məişət mədəniyyətinin ayrılmaz bir hissəsi olan əşyadır.