Xəfənək – samovarın işini dayandırmaq, yəni onun odunu söndürmək üçün istifadə olunan xüsusi bir dəmir qapaqdır. Bu qapaq, adətən, samovarın bacasının üstünə yerləşdirilir və hava axınının kəsilməsi ilə odun yanmasını dayandırır. Sadəcə bir qapaq deyil, samovarın işləmə mexanizminin ayrılmaz bir hissəsidir.
Xəfənəyin forması və ölçüsü samovarın ölçüsündən və modelindən asılı olaraq dəyişə bilər. Lakin əsas funksiyası həmişə eynidir: odun oksigenə çatmasını maneə törətməklə yanmanı dayandırmaq. Bu, samovarın həm təhlükəsizliyini, həm də uzunömürlülüyünü təmin edir. Çünki qəfil soyuma samovarın metal hissələrinə zərər verə bilər.
Tarixən, xəfənək samovar mədəniyyətinin ayrılmaz bir elementi olmuşdur. Samovarın əsasən çay dəmləmək üçün istifadə olunduğu nəzərə alındıqda, xəfənək çay içmə mərasiminin sona çatması ilə simvolik olaraq bağlıdır. Qapağın bağlanması, həm də istirahət və sakitliyin gəlişini bildirirdi.
Bugün, samovarlar hər zaman istifadə olunmasa da, xəfənək bu maraqlı əşyanın tarixini və samovarla bağlı mədəniyyəti anlamaq üçün vacib bir detal olaraq qalır. O, keçmişin texnoloji yeniliklərinin sadə, lakin effektiv bir nümunəsidir. Bir çoxları üçün xəfənək, nostalji və ev rahatlığı hissləri ilə əlaqələndirilir.