Qarışqa (Formicidae) zərqanadlılar dəstəsinə aid, sosial həyat tərzi sürən kiçik həşəratlardır. Dünyanın hər yerində, Antarktida istisna olmaqla, geniş yayılmışlar. Onların əsas xüsusiyyəti yüksək dərəcədə təşkil olunmuş koloniyalarında yaşamaqdır. Hər bir koloniya, öz aralarında iş bölgüsü olan və müxtəlif vəzifələri yerinə yetirən minlərlə fərddən ibarətdir.
Qarışqaların koloniyası ümumiyyətlə bir ana qarışqadan (kraliça), erkək qarışqalardan və işçi qarışqalardan ibarətdir. Kraliça qarışqa yumurta qoymaqla koloniyanın davamını təmin edir. Erkək qarışqalar yalnız çiftleşmə üçün yaşayır, çiftleşmədən sonra ölürlər. İşçi qarışqalar isə koloniyanın bütün işlərini görürlər: yemək toplamaq, yuva tikmək, yumurtalara və sürfələrə baxmaq, koloniyanı müdafiə etmək və s. İşçi qarışqaların hamısı dişi olsa da, onlar sterildirlər və çoxalma qabiliyyətinə malik deyillər.
Qarışqaların yuvaları müxtəlif formalarda və ölçülərdə olur. Bəzi növlər yeraltı yuvalar qurur, bəziləri isə ağacların içində və ya yarpaqların arasında yuva salır. Yuvaların mürəkkəb quruluşu və təşkilatı qarışqaların qabaqcıl sosial quruluşuna dəlalət edir. Qarışqalar ətraf mühit üçün əhəmiyyətli rol oynayır. Onlar torpağın havalanmasına, toxumların yayılmasına və digər həşəratların populyasiyasının tənzimlənməsinə kömək edirlər. Rəngləri növlərə görə dəyişir; qara, qırmızı, qəhvəyi və ya sarı ola bilər. "Qara qarışqa" ifadəsi sadəcə olaraq qara rəngli qarışqa növlərini ifadə edir.
Qarışqaların həyat tərzi və sosial quruluşu elm adamlarını uzun müddət cəlb etmiş və onların davranışları, kommunikasiya üsulları və sosial təşkilatlanmaları haqqında çoxlu araşdırmalar aparılmışdır. Onların koloniya daxilindəki mükəmməl əməkdaşlığı və təşkilatlanması, insanları həmişə heyran etmişdir.