Qavranılmaz sifəti, əsasən dərk edilə bilməyən, anlaşıla bilməyən, ağıla sığmayan hadisələr, anlayışlar və ya vəziyyətlər üçün istifadə olunur. Bu, sadəcə "qavranıla bilməyən" mənasından daha geniş bir kontekstdə düşünülməlidir. Qavranılmaz olan şey həm duyğu orqanları ilə, həm də ağıl tərəfindən dərk edilə bilmir. Bu, həm fiziki, həm də metafiziki səviyyələrdə ola bilər.
Məsələn, qaranlıq bir otaqda olan bir cismi görməmək, qavrama ilə bağlı bir məhdudiyyətdir, lakin bu cismin varlığı qavranıla bilər. Ancaq mürəkkəb bir riyazi teoremi, əgər kifayət qədər biliyiniz yoxdursa, qavranılmaz ola bilər. Burada qavranılmazlıq, anlayışın mürəkkəbliyi ilə bağlıdır. Yaxud, bəzi insan davranışları, onların səbəbləri bilinmədikdə, qavranılmaz olaraq qəbul edilə bilər.
Qavranılmazlıq, həmçinin mistik və ya fəlsəfi kontekstlərdə də istifadə olunur. Məsələn, kainatın əsası, zamanın təbiəti, şüurun mahiyyəti kimi mövzular bəziləri üçün qavranılmaz ola bilər. Bu halda, qavranılmazlıq həm elmi biliklərin çatışmazlığı, həm də insanın dərk etmə qabiliyyətinin məhdudiyyətləri ilə əlaqədardır.
Beləliklə, "qavranılmaz" sözü sadəcə "anlaşılmaz" demək deyil, daha çox dərk edilmənin mümkün olmaması, həm duyğu, həm də ağıl səviyyəsində bir məhdudiyyət ifadə edir. Bu, müəyyən bir anlayışın və ya hadisənin insanın idrak qabiliyyətinin xaricində olduğunu göstərir.