Qeyri-mütəşəkkil sifəti, əsasən, bir qrup və ya sistemin təşkilatlanma, quruluş, plan və ya nizamdan məhrum olduğunu ifadə edir. Sadəcə olaraq, “təşkil olunmamış” deməkdir, ancaq bu sadə tərif onun zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir.
Qeyri-mütəşəkkil bir qrup insanları təsəvvür edin. Onlar bir-biri ilə əlaqəsiz, ümumi bir məqsəd və ya lidersiz hərəkət edirlər. Bu, kaos və qarışıqlığa, effektivliyin olmamasına səbəb ola bilər. Bu, təsadüfi, spontan və ya sadəcə planlaşdırılmamış fəaliyyətləri də əhatə edir. Məsələn, qeyri-mütəşəkkil bir mitinq, əvvəlcədən planlaşdırılmamış, təşkilatçıları və ya rəhbərləri olmayan bir toplanma deməkdir.
Qeyri-mütəşəkkil anlayışı yalnız insan qruplarına şamil edilmir. Bu, fikirlərin, məlumatların və hətta obyektlərin təşkili üçün də istifadə oluna bilər. Məsələn, qeyri-mütəşəkkil bir sənəd, sistemsiz, oxunması çətin olan bir mətndir. Yaxud qeyri-mütəşəkkil bir arxiv, nizamlı şəkildə yerləşdirilməmiş sənədlərin yığınağıdır.
Qeyri-mütəşəkkil olmaq həmişə mənfi bir hal olmur. Bəzən spontanlıq və təşkilatlanmanın olmaması yaradıcılıq və innovasiyanın qaynağı ola bilər. Ancaq çox hallarda, xüsusilə böyük miqyaslı layihələrdə və ya qrup işlərində, qeyri-mütəşəkkillik məhsuldarlığı azaldır və effektivliyi aşağı salır. Ona görə də, müəyyən bir kontekstdə bu sifətin mənası və nəticələri dəyişə bilər.
Beləliklə, “qeyri-mütəşəkkil” sözü sadəcə təşkilatlanmanın olmamasını deyil, bunun arxasında yatan nizamın, planın və ya əlaqənin olmamasını, nəticədə də kaos və ya qarışıqlıq potensialını ifadə edir. Bu, həm təsviri, həm də qiymətləndirici bir sifətdir və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edə bilər.