Qəfəs (fars. قفس - qafas) — quşları, kiçik heyvanları və ya digər canlıları saxlamaq üçün hazırlanmış müxtəlif materiallardan (metal məftil, ağac çubuqları, plastik, bəzən də toxunmuş materiallar) düzəldilmiş, ümumiyyətlə qapalı və ya qismən qapalı, həndəsi formalı (ən çox kub, düzbucaqlı və ya silindrik) qurğudur. Qəfəsin ölçüsü və dizaynı saxlanılan canlıya uyğun olaraq dəyişir. Sadə, funksional qəfəslərdən tutmuş, incə işlənmiş, bəzəkli, hətta miniatür memarlıq nümunələri kimi dizayn edilmiş variantlarına qədər geniş çeşiddə qəfəs mövcuddur.
Tarixən qəfəslər əsasən quşları saxlamaq üçün istifadə olunsa da, müasir dövrdə gəmiricilər, sürünənlər, həşəratlar və hətta kiçik balıqlar kimi müxtəlif canlıların saxlanması üçün də geniş yayılmışdır. Qəfəsin materialı, ölçüsü və dizaynı saxlanılan canlı növünün xüsusiyyətlərindən, onun həyat tərzinin tələblərindən asılı olaraq seçilir. Məsələn, quşlar üçün qəfəslərdə çubuqlar arasındakı məsafənin quşun ölçüsünə uyğun olması, gəmiricilər üçün qəfəslərin isə kifayət qədər möhkəm və qaçışa mane olmayacaq səviyyədə olması vacibdir.
Qəfəsin mənası yalnız fiziki qurğu ilə məhdudlaşmır. Metaforik mənada “qəfəs” məhdudluq, əsirlik, azadlığın məhdudlaşdırılması kimi anlamlarda da işlədilir. Ədəbiyyatda və incəsənətdə qəfəs tez-tez insanın sosial və ya psixoloji məhdudiyyətlərini, əsirliyini simvolizə edir. Məsələn, “əsirlik qəfəsi”, “qəlbin qəfəsi” kimi ifadələr bu mənanı əks etdirir.
Qəfəslərin istehsalı və dizaynı əsrlər boyu inkişaf etmiş və müxtəlif mədəniyyətlərdə özünəməxsus xüsusiyyətlər qazanmışdır. Bu gün, müxtəlif funksiyalı və dizayndakı qəfəsləri hər yerdə – evlərdə, zooparklarda, elmi tədqiqat mərkəzlərində və s. rast gəlmək mümkündür. Qəfəsin sadə görünüşünün arxasında mühəndislik, dizayn və canlıların rifahı ilə bağlı mürəkkəb düşüncələr dayanır.