Qıfıllanmaq sözü əsas mənasında bir qapının, sandığın və ya digər əşyanın qıfıl ilə bağlanması deməkdir. Bu, fiziki bir hərəkətdir, konkret və aydın bir prosesdir: qıfıl mexanizminin işə düşməsi, kilidin çevrilməsi və nəticədə əşyanın açılmasının qarşısının alınması.
Lakin məcazi mənada, qıfıllanmaq daha geniş bir məna kəsb edir. Bu mənada, bir şeyin, bir vəziyyətin və ya hətta duyğunun "qıfıllanması" onun dəyişməz, sabit və hərəkətsiz hala düşməsini ifadə edir. Məsələn, "fikirləri qıfıllanıb" deyəndə, şəxsin fikirlərinin dəyişməz, qəti və hərəkətsiz hala düşdüyünü, yeni fikirlərə açıq olmamasını nəzərdə tuturuq. Bu, zehinin bir növ "bağlı" vəziyyətdə olmasına işarədir.
Başqa bir məcazi istifadədə isə, "qıfıllanmaq" bir şeyə, bir vəziyyətə və ya münasibətə sıx bağlı olmaq, ondan ayrılmaqda çətinlik çəkmək mənasını verir. Məsələn, "köhnə vərdişlərinə qıfıllanıb" ifadəsi, şəxsin köhnə vərdişlərindən azad olmaqda çətinlik çəkdiyini, onlardan asılı olduğunu göstərir. Bu, bir növ "psixoloji qıfıl" mənasını da özündə ehtiva edir.
Beləliklə, qıfıllanmaq sözü həm konkret, həm də məcazi mənalarda istifadə olunur. Konkret mənası fiziki bir hərəkət, məcazi mənası isə dəyişməzlik, sabitlik, bağlılıq və ya bir şeyə yapışmaq kimi müxtəlif halları ifadə edə bilər. Sözün konkret və ya məcazi mənasının hansı olduğunu cümlənin kontekstindən anlamaq lazımdır.