Qiyamçılıq sözü, Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir termin olaraq, əsasən bir hakimiyyətə, sistemə və ya quruluşa qarşı silahlı və ya silahsız üsyan, etiraz və ya inqilab hərəkatına iştirak etməni, bu hərəkata dəstək verməni ifadə edir. Bu, sadəcə bir qiyamda iştirak etmək deyil, həm də bu qiyamın planlaşdırılması, təşkili, maliyyələşdirilməsi və ya təbliğində fəal rol oynamaq deməkdir. Qiyamçılıq, ümumiyyətlə, mövcud qaydalara, qanunlara və ya normalara qarşı açıq bir üsyan kimi baş verir və siyasi, sosial və ya iqtisadi dəyişikliklərə nail olmağı hədəfləyir.
Qiyamçılığın miqyası və hədəfləri geniş spektrdə dəyişə bilər. Kiçik miqyaslı yerli üsyanlardan tutmuş, geniş miqyaslı milli inqilablara qədər müxtəlif formada özünü göstərə bilər. Tarix boyu, qiyamçılıq, ədalətsizliyə, istismarçılığa, zülmə və ya ədalətsizlik hiss olunmasına qarşı xalqın etirazının bir ifadəsi olaraq ortaya çıxmışdır. Qiyamçılığın motivləri çox müxtəlifdir və siyasi azadlıq, sosial ədalət, iqtisadi bərabərlik, milli azadlıq və ya dini inanclar kimi amillərlə əlaqələndirilə bilər.
Qiyamçılıq, hər zaman müsbət bir hadisə kimi qəbul edilmir. Bəzi hallarda qiyamçılıq zorakılığa, xaosa və dağıntılara səbəb ola bilər, əhalinin əmin-amanlığını pozur və ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər. Lakin, digər hallarda, qiyamçılıq, ədalətsizliyi sona çatdırmaq, insan haqlarını qorumaq və daha yaxşı bir cəmiyyət qurmaq üçün tarixi dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Ona görə də, qiyamçılığın tarixi və sosial kontekstini nəzərə almaq çox vacibdir.
Qiyamçılıq anlayışı sosiologiya, siyasi elmlər və tarix kimi sahələrdə geniş tədqiq olunur və müxtəlif nəzəriyyələr vasitəsilə izah edilməyə çalışılır. Bu tədqiqatlar, qiyamçılığın səbəblərini, nəticələrini və cəmiyyətlərə təsirini daha dərindən anlamağa kömək edir. Qiyamçılıq, özündə həm təhlükəni, həm də ümidi ehtiva edən mürəkkəb və çoxcəhətli bir hadisədir.