Qolçomaqlıq sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "qolçomaqlar" mənasında, yəni qolçomaqların bir araya gəlməsi, onların bir qrup, bir sinif kimi təşkil olunması kimi izah edilir. Lakin bu izah, tarixi kontekst nəzərə alınmadan olduqca qısadır və mənanın tam dərinliyini əks etdirmir.
Sovet dövrü Azərbaycanında "qolçomaqlıq" termini, əsasən, kənd təsərrüfatında kollektivləşdirmə prosesinə qarşı çıxan, özəl mülkiyyətini qorumağa çalışan kəndlilərin fəaliyyətini, müqavimətini ifadə edirdi. Bu müqavimət passiv müqavimət formasından tutmuş, aktiv etirazlara, hətta silahlı müqavimətə qədər müxtəlif səviyyələrdə özünü göstərə bilirdi. Beləliklə, "qolçomaqlıq" sadəcə bir qrupun adı deyil, müəyyən bir ideologiyanı, mübarizəni və sosial bir hərəkatı ifadə edən bir termin idi.
Kollektivləşdirmə siyasətinin zorakı tətbiqi nəticəsində, qolçomaqlar öz torpaqlarını, heyvanlarını və əmlaklarını itirərək, kolxozlara məcburən daxil edilmişdilər. Bu proses çox vaxt repressiyalar, repressiya qurbanlarının sürgün edilməsi və hətta güllələnməsi ilə müşayiət olunurdu. Beləliklə, "qolçomaqlığın ləğv edilməsi" deyərkən, Sovet hakimiyyətinin kəndlilərin özəl mülkiyyətindən məhrum etməsi, onların müqavimətini qıraraq kolxoz sisteminə tabe etməsi nəzərdə tutulurdu.
Ona görə də, "qolçomaqlıq" sözünün mənasını anlamaq üçün, yalnız lüğəvi izah kifayət deyil. Tarixi kontekst, Sovet dövrünün siyasi və iqtisadi reallıqları nəzərə alınmalıdır. Bu termin, özəl mülkiyyətə bağlılıq, müstəqillik və zorakılığa qarşı mübarizənin simvoludur. Bu gün isə "qolçomaqlıq" tarixi bir termin kimi, Sovet dövrünün repressiv siyasətinin qurbanlarının acı təcrübəsini xatırladır.