Qurdbasan (Canis lupus familiaris): Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında yer alan "qurdbasan" sözü, adından da göründüyü kimi, qurdları basaraq (ovlamaqla, qovmaqla) məğlub edən, çobanlara xidmət edən iri cins itləri ifadə edir. Sadəcə "iri çoban iti" tərifi, bu möhtəşəm heyvanın qüdrətini və funksiyasını tam əks etdirmir.
Qurdbasanlar, güclü fiziki quruluşları, iti gözləri və qorxmaz təbiətləri ilə seçilirlər. Onlar əsrlər boyu çobanların etibarlı yoldaşları, sürülərin qoruyucuları olmuş, qurdların, canavarların və digər yırtıcıların hücumlarından mal-qaranı qoruyub saxlamışlar. Bu itlər sadəcə olaraq sürünü qorumaqla kifayətlənməmiş, həm də çobanlara digər işlərdə kömək etmişlər.
Qurdbasanların tarixi kökləri çox qədimlərə gedib çıxır. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə də dağlıq ərazilərdə, bu cinsin fərqli nümunələrinə rast gəlmək olar. Hər bir bölgənin coğrafi xüsusiyyətləri və yerli ehtiyacları, qurdbasanların fiziki xüsusiyyətlərində və xarakterlərində müxtəliflik yaradıb. Beləliklə, "qurdbasan" sadəcə bir ad deyil, həm də Azərbaycanın zəngin heyvançılıq tarixinin və mədəniyyətinin bir hissəsidir.
Bu gün də qurdbasanlar, xüsusilə də kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan insanlar arasında dəyərini qoruyub saxlayır. Onların möhkəm və sədaqətli təbiətləri, çobanlar üçün əvəzsiz bir köməkçi olmağa davam edir. Ancaq bu cinsin qorunması və saflığının təmin edilməsi üçün müəyyən səylər göstərilməlidir. Çünki tarixin dərinliklərindən gələn bu möhtəşəm heyvanlar, qorumağa və qədir bilməyə layiqdirlər.