Qurnaz sifəti, hiyləgərlik, aldatma və məkrlilik xüsusiyyətlərini ifadə edir. Sadəcə "hiyləgər" və ya "aldadıcı" sözlərinin sinonimi olmaqdan daha geniş məna daşıyır. Qurnazlıq, sadəcə bir anlıq aldatma deyil, daha çox düşünülmüş, planlı və ustalıqla həyata keçirilən bir fəndkarlıqdır. Bu, çox vaxt gizlin şəkildə, diqqətsiz qalan tərəfinin heç nədən şübhələnmədiyi bir formada həyata keçirilir. Qurnaz adam, öz məqsədinə çatmaq üçün müxtəlif hiylələrə, fəndlərə əl atır, özünü bacarıqla gizlədir və əsl niyyətini ört-basdır edir.
Qurnazlığın kökləri, insanların sosial münasibətlərində, rəqabət mühitində və həyatda qalmaq üçün istifadə etdiyi strateji davranışlarda yatır. Bir çox mədəniyyətdə, xüsusilə də nağıl və əfsanələrdə, qurnazlıq müsbət və ya mənfi qəhrəman xarakterinə malik ola bilər. Məsələn, nağıllardakı ağıllı heyvanlar tez-tez qurnazlıqlarından istifadə edərək, özlərinə qarşı yönələn təhlükələrdən qurtulurlar. Ancaq real həyatda, qurnazlıq əxlaqi cəhətdən həmişə qəbul edilmir və ədalətsizliyə, aldatmaya və inciməyə səbəb ola bilər.
Cəlil Məmmədquluzadənin “Danabaş kəndinin əhvalatı” əsərində qurnaz xarakterlərə tez-tez rast gəlirik. Bu əsərlərdə qurnazlıq, həm cəmiyyətin qüsurlarının, həm də bəzi şəxslərin öz mənfəətləri naminə istifadə etdiyi bir vasitə kimi təsvir olunur. Qısacası, "qurnaz" sözünün mənası sadəcə hiyləgərlik deyil, dərin sosial və psixoloji mənalar daşıyır.
Misal olaraq verilən "Təbiət qurnaz baqqallar kimi bizi aldadır" ifadəsində, təbiətin özünün gizli oyunları və gözlənilməz hadisələri ilə insanları aldatması vurğulanır. Burada "qurnaz" sözü, insanlardan daha ağıllı və bacarıqlı olan təbiətin üstünlüyünü ifadə etmək üçün işlədilir.