Lotuluq sözü Azərbaycan dilində kələkbazlıq, fırıldaqçılıq, biclik və hiyləbazlıq kimi mənfi xüsusiyyətləri ifadə edir. Bu, sadəcə olaraq yalan danışmaqdan və ya aldatmaqdan daha geniş bir məfhumdur. Lotuluq, həm də ağıl və hiyləgərlik tələb edən, planlı və düşünülmüş şəkildə həyata keçirilən aldatma fəaliyyətlərini əhatə edir. Məlumatı gizlətmək, yanıltmaq, əsl məqsədi gizlətmək və ya qarşı tərəfi səhv istiqamətə yönəltmək lotuluğun əsas elementlərindəndir.
Lotuluğun əsas xüsusiyyəti qəsdən və məqsədli şəkildə həyata keçirilməsidir. Sadəcə səhv etmək və ya bilmədən yanlış məlumat vermək lotuluq hesab edilmir. Lotuluq həmişə müəyyən bir mənfəət əldə etmək, qarşı tərəfin zərərinə öz məqsədinə çatmaq niyyəti ilə edilir. Bu mənfəət maddi ola bilər, lakin nüfuz, hakimiyyət və ya başqa bir üstünlük əldə etmək də lotuluğun məqsədi ola bilər.
Tarix boyu, lotuluq müxtəlif formalarda özünü göstərib. Siyasətdən biznesə, gündəlik həyatdan incəsənətə qədər müxtəlif sahələrdə lotuluğun nümunələri ilə rastlaşmaq mümkündür. Bəzi hallarda lotuluq incə və fərq edilməyən formada olur, bəzi hallarda isə açıq və aşkar şəkildə özünü göstərir. Lotuluğu aşkar etmək və ondan qorunmaq üçün diqqətlilik, təhlil bacarığı və sağlam şübhə vacibdir.
Verilən misalda “bir dərvişin hoqqabazlığı” ifadəsi lotuluğun xalq arasında necə qəbul olunduğunu göstərir. Dərvişlərin, xüsusilə də, dini liderlərin sözləri və hərəkətləri daima şübhə ilə qarşılanırdı. Bu, onların sözlərinin və davranışlarının həqiqətə uyğunluğuna şübhə olmaqla yanaşı, həm də onların məqsədlərinin həmişə xeyirxah olmadığına dair bir inancın olduğunu göstərir. Beləliklə, "hoqqabazlıq" sözü bu kontekstdə lotuluq, yəni dini inanc və etimadı istifadə edərək aldatma deməkdir.