Maarifçi: "Maarifçi" sözü, öz kökünə - "maarif"ə istinadən, yalnız savadlılıq təbliğatçısından daha geniş bir məna kəsb edir. İlk baxışda sadə görünən bu termin, tarixi və sosial kontekstdə dərin mənalar ehtiva edir. Maarifçilik hərəkatının öncülləri olaraq sadəcə biliyin yayılması ilə kifayətlənməyib, cəmiyyətin bütün aspektlərinə - siyasi, sosial, iqtisadi - dərin təsir göstərməyi hədəfləyiblər.
Birinci mənada, maarifçi, xalq arasında elm, mədəniyyət və bilikləri yaymaqla, cəmiyyətin savadlanmasına fəal şəkildə töhfə verən şəxsdir. Bu, sadəcə kitab oxumağı və yazmağı öyrətməkdən də çox geniş bir anlayışdır; bu, tənqidi düşüncənin, müstəqil mühakimə qabiliyyətinin və məntiqli düşüncənin inkişafına yönəlik bir prosesdir. Onlar yeni ideyaların, elmi kəşflərin və sosial islahatların xalqa çatdırılmasında əsas rol oynayırlar.
İkinci mənada, tarixi kontekstdə "maarifçi" termini, xüsusilə XVII-XVIII əsrlərdə Qərbi Avropada və XVIII-XIX əsrlərdə Rusiyada baş verən maarifçilik hərəkatının nümayəndələrini təsvir edir. Bu dövrdəki maarifçilər, absolyutluğa qarşı çıxaraq, ədalətli və insanpərvər bir cəmiyyət qurmağı hədəfləyirdilər. Onlar səbəb və məntiqə, elmi biliyə üstünlük verərək, ənənəvi düşüncə tərzinə və dini dogmalara qarşı çıxırdılar. Bu mübarizədə yeni bir dünya görüşü formalaşdırmaq, vətəndaş hüquqlarını qorumaq və milli dövlətin inkişafına töhfə vermək onların əsas məqsədləri idi. Bu mənada maarifçi, yalnız biliyi yaymaqla yanaşı, cəmiyyəti dəyişdirməyə çalışan bir ictimai xadimdir.
Beləliklə, "maarifçi" termini sadə bir tərifə sığmayan çoxşaxəli bir anlayışdır. O, həm bir fərdin, həm də bir hərəkatın təmsilçisinin xüsusiyyətlərini özündə birləşdirərək, tarix boyu cəmiyyətlərin inkişafına və müasir dünyanın formalaşmasına böyük təsir göstərmişdir.