Mavzoléy (yun. [μαυσωλεῖον] - Mausoleion) — sadəcə qəbir üzərində tikilən böyük bir memarlıq abidəsi deyil, həm də tarixin, gücün və zənginliyin möhtəşəm bir ifadəsidir. Qədim dünyanın ən möhtəşəm memarlıq nümunələrindən bəziləri, hökmdarların, alimlərin və digər görkəmli şəxsiyyətlərin əbədi istirahət yerləri olaraq, mavzoleylər şəklində yaradılmışdır. Onların ölçüləri, dizaynı və bəzəkləri dəfn olunan şəxsin əhəmiyyətini və cəmiyyətdəki yerini əks etdirirdi. Sadəcə bir qəbir deyil, bir sənət əsəri, bir tarixi abidə, hətta bir siyasi bəyanat idi.
Mavzoleyin əsas xüsusiyyəti onun monumental ölçüləri və zəngin bəzəkləridir. Mərmər, qranit, qiymətli daşlar və heykəllərlə bəzədilmiş bu abidələr, öz zamanlarının ən yaxşı ustalarının əsərləri kimi tarixə düşmüşdür. Qədim dünyada məşhur olan Halikarnassos Mavzoleyi, Yeddi Dünyanın Möcüzələrindən biri olaraq qəbul edilir və onun möhtəşəmliyi hələ də əfsanəvi səviyyədədir. Bu abidələr, yalnız ölümsüzlüyü yox, həm də gücü və şöhrəti əbədiləşdirmək məqsədi daşıyırdı.
"Mavzoley" termini tez-tez "türbə" sözü ilə sinonim kimi istifadə olunsa da, aralarında incə bir fərq var. Bütün mavzoleylər türbə ola bilər, amma bütün türbələr mavzoleylər deyil. Mavzoleylər, öz ölçüləri, memarlıq dəyəri və bəzəklərinin bolluğu ilə digər qəbir tikintilərindən fərqlənir. "Mavzoleyin qapısında salama durmuş sükut" və ya "Mavzoleyin içində müqəddəs ulu tabut" kimi ifadələr, bu abidələrin həm fiziki möhtəşəmliyini, həm də onlarda dəfn olunan şəxsin əhəmiyyətini və hörmətini vurğulayır.
Beləliklə, mavzoleyi sadəcə bir qəbir kimi deyil, tarixin, sənətin və gücün bir simvolu kimi düşünmək daha düzgündür. Bu monumental abidələr, keçmişin səssiz şahidləri olaraq, bizə öz zənginliyi və sirləri ilə maraqlı bir tarixi miras qoyublar.