Merkantilizm (fr. mercantilisme, ital. mercante – ticarətdən) XVI-XVIII əsrlərdə Avropada hakim olan, ticarət burjuaziyası tərəfindən formalaşdırılan və dəstəklənən iqtisadi nəzəriyyə və siyasi təcrübədir. Bu dövrdə qüdrətli dövlətlər öz iqtisadi üstünlüklərini artırmaq üçün müxtəlif siyasətlər yürüdür, və bu siyasətlərin nəzəri əsası məhz merkantilizm idi. Sadəcə ticarətə yönəlməkdən daha çox, merkantilizm dövlətin aktiv iştirakını, xarici ticarətin müsbət saldoya (ixracın idxaldan çox olması) yönəldilməsini və bununla da ölkənin qızıl və gümüş ehtiyatlarının artırılmasını ön plana çəkirdi.
Merkantilistlər hesab edirdilər ki, dünyada məhdud miqdarda sərvət var və bir ölkənin varlanmasının yeganə yolu başqa ölkələrin hesabına sərvət əldə etməkdir. Bu məqsədlə onlar proteksionist siyasətə, yəni idxalı məhdudlaşdırmağa və ixracın stimullaşdırılmasına üstünlük verirdilər. Yüksək idxal rüsumları, ixrac subvensiyaları və müxtəlif ticarət qadağaları bu siyasətin əsas alətləri idi. Koloniyaların fəth edilməsi və istismarı da merkantilist siyasətin ayrılmaz bir hissəsi idi, çünki koloniyalar xammal mənbəyi və ucuz əmək qüvvəsi təmin edir, metropolyanın (ana vətən) sərvətini artırırdı.
Merkantilizmin tənqidçiləri qeyd edirlər ki, bu nəzəriyyə sıfır cəmi oyununa əsaslanır, yəni bir ölkənin qazancı digər ölkələrin itkisi deməkdir. Bundan əlavə, merkantilizm iqtisadi inkişafın təbii mexanizmlərini boğur, rəqabəti məhdudlaşdırır və innovasiyaları ləngidir. Hərçənd merkantilizm tarixi bir iqtisadi nəzəriyyə olsa da, müasir dünyada da onun elementlərinə rast gəlinir. Proteksionist siyasət, ticarət müharibələri və bəzi ölkələrin xarici ticarət artığına vurduğu önəm bu elementlərə misal ola bilər. Merkantilizm, iqtisadi tarixini anlamaq üçün vacib bir konsepsiyadır və müasir iqtisadi siyasətlərin təhlilində də öz əksini tapır.