Mədd-cəzr (ərəb. مَدّ - mədd - qalxma, cəzr - çəkilmə) coğrafiyada dəniz səviyyəsinin vaxtaşırı olaraq qalxması və çəkilməsi hadisəsini ifadə edir. Bu təbii fenomen Ay və Günəşin cazibə qüvvələrinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranır. Ayın Yer kürəsinə olan yaxınlığı və onun cazibə qüvvəsi dəniz sularının özünə doğru çəkilməsinə səbəb olur, bununla da qabarma (mədd) baş verir. Ayın Yer ətrafında fırlanması və Yer öz oxu ətrafında fırlanması nəticəsində bu cazibə qüvvəsinin təsiri dəyişir və suların çəkilməsi (cəzr) müşahidə olunur.
Mədd-cəzr hadisəsi yalnız dənizlərdə deyil, okeanlarda da özünü daha qabarıq şəkildə göstərir. Qabarma və çəkilmənin hündürlüyü müxtəlif amillərdən, o cümlədən Ayın və Günəşin Yerə nisbətən mövqeyindən, dəniz hövzəsinin formasından və sahil xəttinin relyefindən asılıdır. Məsələn, yeni ay və dolunay zamanı Günəş, Yer və Ay bir düz xətt üzərində yerləşdikdə, onların birgə cazibə qüvvəsi daha güclü olur və ən yüksək mədd-cəzr müşahidə edilir. Bu hadisə "böyük mədd-cəzr" adlanır.
Əsrlər boyu mədd-cəzr insan həyatında mühüm rol oynamışdır. Qədim zamanlardan bəri dənizçilər mədd-cəzr cədvəllərindən istifadə edərək gəmiçilikdə və balıqçılıqda uğur qazanmışlar. Hal-hazırda isə mədd-cəzr enerjisindən elektrik enerjisi istehsalı üçün istifadə olunur. Mədd-cəzr elektrik stansiyaları (Mədd-cəzr SES) ekoloji cəhətdən təmiz enerji mənbəyi kimi əhəmiyyət kəsb edir.
Beləliklə, mədd-cəzr sadəcə dəniz suyunun qalxması və çəkilməsi deyil, Ay və Günəşin cazibə qüvvələrinin mürəkkəb qarşılıqlı təsirindən yaranan, tarix boyu insan həyatına təsir göstərmiş və müasir dövrdə də mühüm əhəmiyyətə malik olan maraqlı bir təbii hadisədir.