Məxməri (sifət) — Ərəb mənşəli söz olub (məxmər + -i şəkilçisi), "məxmərə oxşar", "məxmər kimi", "zərif və yumşaq" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa təriflərin əhatə etmədiyi bir neçə incəliyi vurğulamaq lazımdır. "Məxməri" sözü yalnız toxumanın görünüş və toxunma hissinə deyil, həmçinin ümumiyyətlə zəriflik, yumşaqlıq və incəlik hissi yaratmaq üçün də işlədilə bilər. Bu mənada o, bir metafora və ya estetik təsvir vasitəsi kimi çıxış edir.
Məsələn, "məxməri ot" ifadəsi yalnız otun yumşaq və zərif olduğunu deyil, həm də onun görünüşünün məxmərə bənzərliyini, parıldayan və dərin bir rəngə sahib olmasını ifadə edə bilər. Bu, sadəcə "yumşaq ot" ifadəsindən daha zəngin bir təsvirdir.
Digər bir nümunə olaraq "məxməri səs" ifadəsini götürək. Bu ifadə səsin incəliyini, zərifliyini, xoş və rahat bir təsiri olduğunu ifadə etmək üçün işlədilir. Səsin fiziki keyfiyyətlərindən daha çox, o, dinləyicidə yaradılan emosional təsiri vurğulayır. Eynilə, "məxməri qaranlıq" ifadəsi qaranlığın məxmərə bənzər zərif və dərinliyini, gizli bir cazibəsini ifadə edər.
Beləliklə, "məxməri" sözünün mənası kontekstə bağlı olaraq dəyişir, amma əsasında həmişə zəriflik, yumşaqlıq, incəlik və gözəllik hissi durur. Bu hissi yalnız toxunma ilə deyil, həm də görmə, eşitmə və ya digər duyğu orqanları vasitəsilə qavranmaq mümkündür. Sözün çoxşaxəli istifadəsi onun məna zənginliyini göstərir və onu ədəbi dilin bədii ifadə vasitələrindən biri kimi səciyyələndirir.
Sözün nümunə cümlələrdə necə işləndiyi:
- Bağdakı məxməri gül ləçəkləri günəş altında parıldayırdı.
- Məxməri meşədə səssiz-səmirsiz bir sükut hökm sürürdü.
- Onun məxməri səsi məni sakitləşdirdi.
- Qaranlıq məxməri pərdə kimi ətrafı bürümüşdü.