Məmləkət (ər. مملكة - mamlaka) sözü ərəb mənşəlidir və əslində "krallıq", "padşahlıq" mənasını verir. Lakin zaman keçdikcə Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edərək, daha çox "ölkə", "vətən", "diyar" mənalarında işlənməyə başlamışdır. Belə ki, "məmləkət" sözü müəyyən bir ərazini, həmin ərazidə yaşayan xalqı və onların ümumi tarixi, mədəniyyəti ilə birlikdə ifadə edir.
Müasir Azərbaycan dilində "məmləkət" sözü daha çox nostalji və ya lirik kontekstlərda işlənir. Bir insanın doğulduğu, böyüdüyü, uşaqlıq xatirələrinin bağlı olduğu coğrafi ərazi "məmləkət" adlandırılır. Bu mənada "vətən" sözü ilə sinonim kimi istifadə oluna bilər, amma "vətən" daha ümumi və dövlətçilik ilə bağlı bir məna daşıyır. "Məmləkət" isə daha çox şəxsi və duyğusal bir bağlılığı ifadə edir.
Misal üçün: "Uşaqlığımın keçdiyi məmləkəti heç vaxt unutmayacağam.", "Əcdadlarımızın yaşadığı bu məmləkətin tarixi çox qədimdən başlayır." cümlələrində "məmləkət" sözü şəxsi bağlılığı vurğulayır və coğrafi ərazinin insan həyatındakı əhəmiyyətini ifadə edir. "Ölkə", "diyar" kimi sözlərlə müqayisədə "məmləkət" daha çox emosional yüklüdür.
Qeyd etmək lazımdır ki, tarixi mənbələrdə "məmləkət" sözü həm də siyasi bir vahidi (məsələn, krallığı) bildirmək üçün istifadə oluna bilər. Lakin müasir dilin leksikasında bu məna arxa plana keçmişdir.