Ölkə sözü Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edən bir termindir. Əsasən coğrafi və siyasi kontekstlərdə işlənir. Lüğətlərdə verilən "məmləkət, diyar; yer, ərazi" tərifləri sözün əsas mənasını əks etdirir, lakin tamlığı əks etdirmir.
Mənşə etibarilə, sözün kökü türk dillərindəki "ölkə-" morfemindən gəlir və "ölkə", "ərazi", "torpaq" kimi mənaları ifadə edir. Tarix boyu bu söz, müəyyən əhalinin yaşadığı, özünün idarəçiliyinin olduğu bir ərazini, yəni dövləti, ifadə etmək üçün də işlənmişdir.
Mənası: "Ölkə" sözünün mənasını daha geniş şəkildə aşağıdakı kimi təqdim etmək olar:
- Coğrafi mənada: Müəyyən sərhədləri olan, müəyyən bir relyefi, təbii ehtiyatları və iqlimini özündə birləşdirən ərazi. Məlumatlarda verilən "İsti ölkələr", "Mərkəzi Afrikadakı ölkələr" ifadələri bu mənaya aiddir.
- Siyasi mənada: Suveren dövlət; özünün müstəqil hökuməti, qanunvericiliyi və inzibati quruluşu olan ərazi. Bu mənada, "ölkə" sözü "dövlət" sözü ilə sinonim kimi işlənir.
- Məcazi mənada: Bəzən geniş bir ərazini, hətta dünyanın bir hissəsini ifadə etmək üçün də istifadə oluna bilər. Misal üçün, "Avropa ölkələri" deyərkən Avropa qitəsinin bir çox dövlətini nəzərdə tuturuq. "Ölkə bütün dağlıqdır" ifadəsində isə konkret bir ərazinin coğrafi xüsusiyyəti vurğulanır.
Cümlələrdə işlənməsi: "Ölkə" sözü müxtəlif cümlə quruluşlarında işlənərək fərqli mənalar verə bilir. Misal üçün:
- "O, doğulduğu ölkəni çox sevirdi." (Siyasi məna - vətən)
- "Bu ölkənin iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edir." (Siyasi məna - dövlət)
- "Ölkənin ən yüksək zirvəsi burada yerləşir." (Coğrafi məna - ərazi)
- "Onun səfəri xaricə, uzaq ölkələrə idi." (Coğrafi məna - ərazilər)
Yekun olaraq, "ölkə" sözü çoxmənalı və zəngin bir leksik vahiddir. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və həm coğrafi, həm də siyasi mənaları özündə birləşdirir.