Məmur1 [ər.] Köhnə Azərbaycan dilində və müasir dilin bəzi dialektlərində istifadə olunan bu söz, əsasən dövlət idarələrində, xüsusilə də məhkəmə, polis və digər hüquq-mühafizə orqanlarında çalışan vəzifəli şəxsi, dövlət qulluqçusunu, yaxud çinovniki bildirir. Tarixi mənbələrdə “məmur” sözü daha geniş mənada – hökumət orqanlarında hər hansı vəzifədə çalışan bütün işçiləri əhatə edə bilərdi. Lakin, müasir istifadədə bu məna daralmışdır və daha çox yuxarıda qeyd olunan qurumlarla əlaqələndirilmişdir. Əvvəlki dövrlərdə, “məmur” termini daha çox iyerarxik strukturda yüksək vəzifə tutan şəxslər üçün işlədilirdi.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “məmur” sözü ərəb mənşəlidir (مأمور - ma'mūr). "Mə'mūr" fə'il sifəti olub, "əmr olunan", "vəzifəli" mənalarını verir. Bu, sözün mənasının dövlət tərəfindən vəzifə verilmiş bir şəxsi ifadə etməsini aydınlaşdırır. "Əmr" sözü ilə sıx bağlılığı sözün mahiyyətini daha dəqiq şəkildə açıqlayır: məmur dövlətin, yaxud yuxarı rütbəli bir şəxsin əmrlərini icra edən bir şəxsdir.
Müxtəlif cümlələrdə “məmur” sözünün işlənməsinə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
- “Məhkəmə məmuru şahidlərin ifadələrini dinlədi.” (Burada məmur, məhkəmə işçisi mənasında işlənmişdir.)
- “Yüksək vəzifəli məmur rüşvət almaqda ittiham olunurdu.” (Bu cümlədə “məmur” sözü yüksək vəzifəli bir dövlət qulluqçusunu bildirir.)
- “(Köhnə mənada) Xanlığın məmurları xalqın rifahı üçün çalışırdılar.” (Tarixi kontekstdə, “məmur” sözü daha geniş bir məna kəsb edir.)
Beləliklə, “məmur” sözünün mənası tarixi kontekstə və istifadə sahəsinə görə dəyişə bilsə də, əsas mahiyyəti dövlət xidmətində çalışan və vəzifəli şəxsi ifadə etməsidir.