Məntiqilik (is. məntiq qanunlarına uyğunluq, məntiq qaydalarına əsaslanma; məntiqlilik. Nəticələrin məntiqiliyi): Məntiqilik termini, düşüncənin və ya əqli proseslərin məntiq qanunlarına və prinsiplərinə uyğunluğunu, ardıcıllığını və tutarlılığını ifadə edir. Bu, sadəcə nəticələrin məntiqli görünməsi deyil, həm də əsaslardan nəticələrə doğru gedən əqli əlaqələrin məntiqi olaraq səhih və əsaslandırılmış olmasını nəzərdə tutur. Məntiqilik, mühakimələrin, dəlillərin və arqumentlərin dəqiq, aydın və tutarlı qurulmasını tələb edir. Fərqli əqli əməliyyatlarda, məsələn, deduktiv, induktiv və ya abduktiv mühakimələrdə məntiqilik müxtəlif üsullarla təzahür edir.
Etimalogiyası: Söz, "məntiq" sözündən törəmədir. "Məntiq" sözü ərəb mənşəlidir (منطق - mantiq) və yunanca "logos" (λόγος) sözündən götürülmüşdür. "Logos" sözü "söz", "fikir", "düşüncə", "məntiq", "prinsip" kimi mənaları əhatə edir. Beləliklə, "məntiqilik" düşüncənin və arqumentlərin məntiqi quruluşuna, tutarlılığına və düzgünlüyünə istinad edir.
İstifadə nümunələri:
- Onun əsaslandırmaları tamamilə məntiqilikdən məhrum idi.
- Rəvayətin məntiqiliyi şübhə doğururdu.
- Tədqiqatın nəticələrinin məntiqiliyi dəqiq sübutlarla təsdiqləndi.
- Mübahisədə məntiqilik prinsiplərini qorumaq vacibdir.
- Yazdığı əsərin məntiqilik səviyyəsi çox yüksək idi.
Fərqləndirmə: Məntiqilik, yalnız nəticələrin düzgünlüyünü deyil, həm də həmin nəticələrə aparan yolun məntiqi əsaslandırılmasını da əhatə edir. Bir nəticə düzgün ola bilər, ancaq ona aparan yol məntiqi olaraq səhv ola bilər. Məntiqilik, həm prosesin, həm də nəticənin məntiqi olmasını tələb edir.